Heren van de Raad - Bossche Encyclopedie

98 Heren van de rand
de stad afsluiten. De Bosschenaren bereidden zich voor op een gewapend treffen, maar
een aanzienlijk poorter en raadsman, Jan van Vladeracken (179), heer van Geffen74, slaagde
erin de verhitte gemoederen enigszins tot bedaren te brengen en de opstandelingen te
overtuigen dat verder verzet zinloos was en uiteindelijk alleen tot een zwaardere straf voor
de stad ZOLI leiden. Onderhandelingen volgden en uiteindelijk onderwierp 's-Hertogenbosch
zich aan de landsheer. In zwarte kleren, blootshoofds, elk met een brandende toorts
in de hand, trokken 150 gildenleden de landvoogdes tegemoet, vielen voor haar op de
knieën en smeekten om vergiffenis. 's-Herrogenbosch zou de gevorderde beden zonder
~iitstel betalen, alsmede een boete van 12.000 Rijnsgulden. Bovendien werd het bestu~irssysteem
van de stad drastisch gewijzigd7s.
Een van de kenmerken van de regering van Karel V is het systematisch terugdringen
van zogenaamd 'democratische' elementen in de verschillende lagen van het bestuurssysteem.
Met name de positie van de an~bachtsgilden in de lokale besturen heeft hij, waar
zich de mogelijkheid voordeed, zoveel mogelijk beknot. Het nieuwe bestuurssysteern, dat
Karel V op 12 augustus 1525 aan 's-Hertogenbosch gaf, past uitstekend in dit beeld: met
name de rol van de ambachtgilden werd sterk aan banden gelegd7h. Allereerst werd, vanwege
de omvang en het inwonertal van de stad, het aantal schepenen van zeven op negen
gebracht. Twee schepenen zouden elk jaar worden gecontinueerd, zodat jaarlijks zeven
nieuwe schepenen werden benoemd door de hertog of diens comn~issarissen~~. Doordat de
continuïteit in het schepencoliege werd gewaarborgd door deze twee schepenen, was de
rol van de gezworenen min of meer overbodig geworden7! Toch bleef het ambt van gezworene
bestaan en bleven deze functionarissen ook actief in het stadsbestuur. De positie
van het tweede lid, de raadslieden, veranderde niet. Over een minimum vermogen om
schepen te kunnen worden, zoals in 1494 was vastgesteld, wordt in 1525 niet gesproken.
Voor de best~i~irlijke elite, die de eerste twee leden van de stadsregering bezette bracht
1525 geen wezenlijke wijzigingen. Het derde lid daarentegen moest zich zeer ingrijpende
veranderingen laten welgevallen. Het gilde van de linnenwevers werd vanwege zijn aandeel
in de troebelen uit het derde lid gezet7Y. Het werd de ambachtsgilden verboden om
gemeynen vergaderingen in kerckhoff of op andere plaatsen te houden op verbeurte van
lijf en goed. Het aantal dekens en gezworenen van de zeventien politiek gerechtigde ambachtsgilden
werd voortaan van bovenaf opgelegd: in totaal 50 dekens en 177 gezworenen''.
Het recht om deze gildenfunctionarissen zelf te kiezen werd de ambachtsgilden
bovendien ontnomen: zij mochten nog slechts een dubbeltallige voordracht doen van personen
die konden beschikken over een jaarlijks inkomen van 50 Rijnsgulden uit renten of
een vermogen van 600 Rijnsgulden. Uit deze voordracht kozen de schepenen vervolgens
In totaal was hij tussen 1476 en 1528 dertien maal schepen van 's-Hertogeribosch. Tijdens de
troebelen van 1525 was hij raadslid. Zijn optreden heeft de waardering van dc landslieer opgeleverd,
getuige het feit dar hij op Bamis 1525, in de eerste schepenbank na de bestuur~hervormin~,
door Karel V tot president-schepen werd benoemd.
VAN DEN HEUVEL, Ambnchtsgilderz, 315-316; VAN HEURN, Historie der stad I, 439-451;
VK, 90-94; 223-229; VAN UYTVEN, "'Altyt sier dat eynde aen!"'; VAN DE LAAR, 'De
katholieke restauratie', 195-198; GAH OAA 8083, 37r-46v.
GAH OA Charters en privilegebrieven, nr. 720; VAN DEN HEUVEL, Rechtsbrometz ambnchtsgilden,
nr. 123.
JACOBS, Justitie er1 politie, 32-36; VAN DEN HEUVEL, Atnbnchtsgilden, 317.
JACOBS, Justitie e72 politie, 46.
JACOBS, 'Politieke rol', 81; JACOBS, Justitie ett politie, 52-54; BLONDE, 'Sarieringspogingen',
74; andere interpretatie: VAN DEN HEUVEL, Ambnchtsgilde~z, 50. Tijdens de troebelen iri 1566
trachtten de linnenwevers hun politieke rol te herwinnen: zie p.105.
Zie tabel 5.19, p.144.