Heren van de Raad - Bossche Encyclopedie

Inleiding 5
ende executieiz. Vervolgens stelt de auteur de ontwikkelingen van de voorafgaande twintig
jaar voor als één groot complot van de plaatselijke bestuurlijke bovenlaag en de iands-
heerlijke overheid. In 1567 zou hrt stadsbestuur de graaf van Megcn, eenen grooten plon-
der ende moort op de sta& voorgenomen hebbende, toegang tot de stad hebben willen
verschaffen. In de jaren zeventig zou het stadsbestuur zich tot her uitcrstc hebben verzet
tegen het vertrek van het garnizoen. iMet behulp van dat garnizoen zouden de stedelijke
bestuurders zich namelijk van de volledige controle over dr stad hebben verzekerd. Als
beloning voor hun diensten aan de tyrannie hebben zij steets gelaech-vrij gheslempt efzde
gedempt /...l. also dat sy des haluen inde wandelinghe Sop-eters genoenzt worden. De
hoogmoed vaii de stedelijke bestuurders neemt almaar toe; ze gedragen 7,ich niet als voor
eeneii sekeren tilt heeren wesenden, zoals gebruikelijk in de Nederlanden, maer als gront-
heeren ende die haer leeti aen de sonne halen; bovendien hebben sy onder hen verdeylt
alle profijtelike bedieningeti oft officien der stadt, in welcker administratieu sy met mal-
conderex heerlicken weten ooyluijckinge te doeni0.
Agylaeus schetst hier het klassieke breld van de gesloten oiigarchic: een kleiiir kring
van bestuurders weet alle belangrijke bcstuursfunctics te monopoliseren, waarbij boveii-
dien niet meer het algemeen welzijn, maar enkel nog het persoonlijke voordcrl voorop
staat. Zijn geschrift is een pamflet tegen de aanval van de Bossche stadsregering op dr
ballingen en weerspiegelt als zodanig de felheid van de partijstrijd die zich enkele niaan-
den eerder binnen 's-Hertogenhosch had afgespeeld. De voorstelling van zaken die Agy-
heus geeft is dan ook sterk gekleurd en op sommige punten ronduit onjuist. Uit de resolu-
tieboeken van de stad kan bijvoorbeeld worden opgemaakt dat de leden vaii de stadsre-
gering alle drie op hun eigen manier hebben geijverd voor het vertrek van het garnizoen.
Van een complot tussrn de landsregering en dc brstuurlijkr elite van 's-Hertogenbosch om
door middel van het garnizoen lirt stedelijk bestuur geheel naar haar hand te zetten is
geen sprake. Hoewel veel feller van toon, sluit de kritiek van Agylacus gedeeltelijk wel
aan bij die van Molius, met name waar beide auteurs de hrstuurders ervan beschuldigeii
eigenbelang boven het grmene welzijn te plaatsen. Maar waar Molius zich verder vooral
afzet tegen de jeugd en onervarenheid van de bestuurders, tegen hun afkomst vaii buiten
de stad en hun hebzucht, richt Agylaeus zijn pijlen met name op de praktijk waarbij een
kleine, gesloten groep de brstuurlijke functies binnen de stad volledig monopoliseert. Die
laatste constatering van Agylaeus is echter oiiiuisr: in de schepenbanken van 1577 en 1578
werden juist enkele nieuwe schepenen benoemd, die deel uitmaakten van de partij van
Agylaeus. Van een gesloten oligarchie lijkt derhalve geen sprake; dc samenstelling van de
schepenbank wcerspiegelde juist de maatschapprlijkc verhoudingen binnen de stad. Daar
na de gebeurtenissen van 1579 de aanhangers van de vcrliezrndr partij, onder wie de
staatsgezindr oud-schepenen, de stad verlieten, blijven de bestuurders die uiteinctrlijk de
zijde van de lcgitiemr Iandslieer kozen, als enigen ovcr in het stadsbestuur. Door die groep
echter als rrn gesloten oligarchie aan te duiden, dvet Agylaeus geen recht aan de rcaliteit
van de jaren 1.577 en 1.578.
Hoewel aldus kanttekeningen geplaatst kunnen worden bij de iuistlieid van de opinies
van beide auteurs, lijken Molius ril Agylaeus in hun kritiek op liet Bossclie stadsbestuur
uitdrukking te Ihcbbcn grgevrn aan een breder gevoelen dat in dc Bossche samenleving
iecfde. Hrt derde lid van de stadsregering, hestaande uit de dekens van de stemhebbende
ambaclitsgildeii. heeft zich, als vertcgenwovrdiger van de gemene man, herhaaldelijk kri-
tisch uitgelaten ovcr de wijzr waarop de eerste twee leden vaii de stadsregering huli raak
opvatten en zich in de praktijk gedroegen. In een in oktober 156.5 ten overstaan vaii de
Staten van Brabant geformuleerde opi7zie naar aanlriding van een iaiidshceriijkr bede