Heren van de Raad - Bossche Encyclopedie

Demografische ontwikkeling 71
onmogelijk. In de loop van de zestiende eeuw zijn aan het aggregaat dat bieraccijns werd
genoemd, nog andere belastingen op bier toegevoegd. Om in 1537 haar aandeel in een
bede van 400.000 gulden te kunnen betalen, besloot de stadsregering tot een extra belas-
ting van 1 stuiver per aam bier. Deze belasting werd aanvankelijk apart genoteerd in de
stadsrekeningen, maar vanaf 1542 bij het totaalbedrag van de bieraccijns gevoegds" In
1552 is in de raad overlegd over het opnieuw invoeren van een belasting van twee stuivers
per aam bierRh. In de rekeningen van 1568-1569, 1578-1579 en 1593- 1594 is ook
sprake van toevoeging van extra heffingen aan het totaal van de bieraccijnsx7. Het is niet
ondenkbaar, maar niet aantoonbaar, dat de belastingvoet in de loop van de zestiende
eeuw vaker is gewijzigd. Vast staat in ieder geval dat de belastingdruk op bier in die peri-
ode is toegenomen.
Onl de gegevens uit de tweede helft met die van de eerste helft van de eeuw te verge-
lijken, dient men rekening te houden met de verpachting van de accijns tussen 1548 en
1567. Verpachting hield in dat de stad de inning van een accijns uit handen gaf aan de
meest biedende particulier in ruil voor een tevoren vastgesteld bedrag, in één keer of in
termijnen te betalen. De particuliere belastingpachter had vervolgens het recht de bewuste
belasting voor dat jaar te innen. De stadsregering vermeed zo de kosten die verbonden
waren aan inning en controle op naleving van de bepalingen. Bovendien lag de pachtsom
in het eerste jaar van verpachting steeds hoger dan het bedrag dat de stad zelf in het
daaraan voorafgaande jaar had geïnd". In 1547 inde de stad zelf in totaal 16.462 gulden
aan bieraccijns. Jorye Joris betaalde in 1548 als pachtsom voor die accijns 24.300 gul-
den8'. Tot 1567 is de bieraccijns verpacht en steeds bleef de pachtsom ruim boven de
opbrengst van 1547. Toen de stad echter in 1568 de inning zelf weer ter hand nam, le-
verde de bieraccijns, in dat jaar verhoogd met een extra belasting, 32.224 gulden op, het-
geen een stijging van bijna 6.000 gulden betekent ten opzichte van de pachtsom van 1567.
De vraag is of deze toename geheel toe te schrijven is aan de nieuwe belasting of dat lang-
durige verpachting wellicht tot gevolg had dat de pachtsom langzaam daalde ten opzichte
van de reële opbrengst. Dit zou natuurlijk voordelig voor de pachter zijn, die het verschil
tussen reële opbrengst en pachtsom in eigen zak kon steken. Daar staat tegenover dat het
systeem waarbij accijnzen per opbod werden verpacht, vrijwel uitsloot dat de pachtsom
ver beneden de reële opbrengst (van de accijns van het voorgaande jaar) kon blijven, als
tenminste het marktmechanisme zijn werk deedy0.
Het maalgeld vertoont eenzelfde tendens: de pachtsommen die tussen 1548 en 1569
zijn betaald liggen steeds hoger dan de opbrengst die de stad zelf in 1547 had binnenge-
haald. Toen de stad de inning van het maalgeld in 1570 weer zelf ter hand nam, bleek
ook in dit geval de opbrengst veel hoger dan in het laatste pachtjaar. Ook hier was echter
sprake van de iiivoering van een extra belasting. Vreemd genoeg wijkt de wijnaccijns van
85 GAH OA B43, 1536-1537, van deser stadt groote assysen izyet verpacht.
86 GAH OA Al, 2v, 4-9-1552.
87 GAH OA B75, 1568-1569, gyoote acchytzssetz; B85, 1578-1579, ibidem; B98, 1591-1592, ibi-
dem.
88 JACOBS, Justitie el1 politie, 177, beweert ten onrechte dat de stad bij verpachting waarschijnlijk
minder ontving dan bij eigenhandige inning. Vergelijk: BOONE, 'Triomferend privé-initiatief',
115, 117.
89 BLONDE, 'Saneringspogingen', 72, merkt ten aanzien van dit grote verschil op dat er wel sprake
moet zijn geweest van een zeer aanzienlijke tariefwijziging van de bieraccijns. Het effect van de
verpachting van de accijns op de opbrengst noemt hij niet.
90 BLOCKMANS en PIIEVENIER, 'Openbare armenzorg', 35, stellen dat de pachtsommen wclis-
waar niet de werkelijke omzet weergeven, maar door het spel van concurrentie wei de globale
ontwikkeling weerspiegelen.