Heren van de Raad - Bossche Encyclopedie

Bestuurlijke carrières 235
in die jaren weinig betekenisy". Wanneer het jaarlijkse ritme in de jaren 1580 weer wordt
hernomen, blijft het aantal schepenen per decennium rond de 40 schommelen. Deze situatie
blijft voortbestaan tot 1629. Aan de ene kant wordt een daling van het aantal schepenen
per decennium zichtbaar, aan de andere kant neemt het totale aantal schepenmandaten
na 1525 juist aanzienlijk toe. De gemiddelden per decennium (kolom I) stijgen na
1525 dan ook sterk. De quotiënt in de laatste kolom van tabel 7.4 maakt vergelijking van
de periodes vóór en na 1525 mogelijk. Tussen 1450 en 1480 is de toestand redelijk stabiel,
daarna begint de quotiënt langzaam te stijgen. Deze stijging zet ook na i525 door,
zodat geconcludeerd mag worden dat de hogere gemiddelden niet louter aan de bestuurshervorming
toe te schrijven zijn. De quotiënt bereikt een hoogtepunt in de jaren zestig en
zeventig van de zestiende eeuw, maar wordt daar sterk Seïilvloed door het kleinere aantal
schepenstoelen per decennium. In de jaren tachtig daalt de quotiënt aanzienlijk naar een
niveau vergelijkbaar met de jaren vijftig. Vanaf dat moment zet opnieuw een stijging in,
die aanhoudt tot 1629.
Door korte periodes van 10 jaar te bescho~~wen, verliezen we de volledige schepencarrières
enigszins uit het oog. Om dat euvel enigszins te ondervangen is in tabel 7.4B een
soortgelijke bewerking gedaan voor periodes van 25 jaar. Grosso modo kunnen uit deze
gegevens dezelfde conclusies worden getrokken: een gestage daling van het aantal schepenen
per periode tot in het derde kwart van de zestiende eeuw. De invloed van de uitzonderlijke
schepenbanken van de jaren zeventig valt uit deze cijfers duidelijk af te lezen.
Daarom is ervoor gekozen om zowel de cijfers voor 15.50-1574 als 1550-1579 en voor
1575-1599 als 1580-1599 weer te geven. Met name de benoeming van 10 nieuwe schepenen
in de schepenbanken van 1577, 1578 en 1579, die nooit een tweede keer diezelfde
functie zouden vervullen, geeft een sterke vertekening van het lange-termijnbeeld, hetgeen
de lage quotiënten voor 1550-1579 en 1575-1599 verklaart. Wanneer we de periode
1575-1579 buiten beschouwing laten, volgt de ontwikkeling van de quotient van 1450 tot
1600 een oplopende lijn. Opvallend is wel dat de oligarchiseringstendens die bezien vanuit
de gegevens per decenni~im na 1600 doorzet, van~iit het gezichtspunt van langere termijnen
van 25 jaar na 1600 lijkt af te remmen. Tot een gelijkluidende conclusie komen we
bij berekening van het gemiddelde aantal schepenambten per schepen per periode berekenen,
met weglating van eenmalige schepenen. Een dergelijke bewerking levert voor de
periode 1450-1499 een gemiddelde van 3,13 schepenzetels per schepen op; voor 1500-
1579 een gemiddelde van 4,81 (en wanneer we de gehele carrières van die schepenen bezien
van 5,45); voor 1580-1628 tenslotte een gemiddelde van 4,71. Opnieuw blijkt hier~iit
dat de gesignaleerde oligarchiseringstendens aan het einde van de zestiende eeuw en vooral
in het begin van de zeventiende eeuw niet in toenemende mate doorzet, maar stabiliseert
of zelfs enigszins afzwakt.
Tenslotte is nog één ander aspect voor de drie periodes op vrij grofrnazige wijze onderzocht:
namelijk het gemiddeld aantal schepenzetels per schepenfamilie. Daartoe is voor
de periodes 1450-1499 en 1580-1628 geen minutieus genealogisch onderzoek naar de
personen en de families van de schepenen verricht. Er wordt van uitgegaan dat schepenen
met gelijkluidende achternamen tot dezelfde familie behoren, hoewel dat zeker niet in alle
gevallen zo hoeft te zijn. Deze bewerking leidt tot de volgende resultaten: voor de periode
93 Bij vijf schepenzetels en een verplichte wachttermijn van twee jaar tussen schepenambten kan
zich nauwelijks een patroon aftekenen. Het maximale aantal schepenen voor een dergelijke peri-
ode (wanneer we vervangingen wcgcns overlijcien etc. buiten beschouwing laten) kan niet hoger
zijn dan (5 x 7) + 2 = 37. Dit getal zou een quotiënt van 0,65 opleveren. Hieruit mag worden
geconcludeerd ciat de gebruikte methode bij kleine aantallen schepenstoelen onbruikbaar is, maar
bij een aantal van tien wel degelijk van nut kan zijn.