Heren van de Raad - Bossche Encyclopedie

Financieel-economische positie van de bestuurlijke elite 291
Mathys zautcoper en Lambert Stoter (steeds ingezetene van het blok van de Vismarkt),
worden vastgesteld - dat die vier namen de bewoner van hetzelfde perceel betreffen en dientengevolge
betrekking hebben op één persoon: Lambert Mathys Stoters, zo~itkoper van
beroep en vader van de latere schepen Mathys Stoters (170). Bij onze onderzoeksgroep
- .
doet zich het probleem van de identificatie van personen die slechts zijn aangeduid met
voornaam en patroniem, relatief zelden voor, omdat een aanzienlijk deel van de hoogst
aangeslagenen gebruik maakte van een vaste acl-iternaa~n~~. Slechts een tiental van de
hoogst aangeslagen 83 eenheden in de zettingen van het begin van de zestiende eeuw,
wordt steeds met een patroniem aangeduid, hoewel van enkelen van hen wel degelijk de
achternamen die zijzelf of in ieder geval hun nageslacht gebruikten, bekend zijn. Zo vinden
we in de zettingen onder het blok van de Vughterstraat steeds ene Dirck Arnts vernield,
die in andere bronnen ook wel Dirck Arnts van Driel of Dirck Aerts van Driel
wordt genoemd. Zijn nageslacht zag af van de toevoeging 'van ~riel'~'. Bij deze familie
doet zich in de volgende generaties nog een ander verschijnsel voor: de 'verstening' van
een patroniem tot een vaste achternaam De zoon van deze Dirck Aertsen van Driel stond
bekend als Dirck (Dircx) Aertsen; diens zoon, de reeds vaker genoemde schepen van
1578, werd meestal aangeduid als Dirck Aertsen (8). Dit verschijnsel is in het 's-Hertogenbosch
van de zestiende eeuw echter nog tamelijk ~itzonderlijk~~.
Andere problemen bij de herleiding van verschillende namen tot één eenheid hebben te
maken met de, uit de zettingslijsten niet altijd even duidelijk blijkende verwantschapsbanden
die vooral bij sterfgevallen en daaruit voortvloeiende erfdelingen een belangrijke rol
speelden. Een illustratief voorbeeld is het geval van meester Arnt Kemp, die in de lijst van
1497-1498 onder het blok van de Verwerstraat voorkomt. Hij overleed in 1500-1501.
Vanaf de eerste zetting van 1501-1502 wordt die weduwe meester Arnt Kemps in elke
lijst tot en met 1507-1508 onder het blok van de Weverplaats genoemd. In de zetting van
1530-1511 komt zij ook voor, maar dan onder haar meisjesnaani Margriet wart Kessel,
terwijl zij in 1512-1513 als joffr. Margriet Kempe te boek werd gesteld. Dat Lysbeth
Michiels in de eerste zetting van 1501-1502 dezelfde is als de vrouw die in 1497-1498,
de tweede zetting van 1501-1502 en in 1502-1503 Lysbeth Hals wordt genoemd, ligt op
het eerste gezicht ook niet voor de hand. Toch is dat wel het geval: het gaat hier om
Elisabeth Michiels van Breda, weduwe van Jan Hals. Een laatste voorbeeld in dit verband:
tot en met de tweede zetting van 1501-1502 wordt Ghysbert vanden Pol(1e) aangeslagen
onder het blok van de Orthenstraat; in de daaropvolgende jaren vinden we op dezelfde
locatie die weduwe vanden Polle of Beatrys vanden Poll, van geboorte Beatrys vanden
BLONDE, De socide structuren, 41, komt tot dezelfde conclusie. Enige treden lager op de maat-
schappelijke ladder was het gebruik van een vaste achternaam al veel minder algemeen. Wanneer
we bijvoorbeeld de namen van de ambachtsdekens voor de periode 1500-1580 bezien, blijkt dat
bij elk ambachtsgilde minstens een grote minderheid met een patroniem, beroepsaanduiding of
huisnaarn werd aangeduid, soms was dat zelfs een grote meerderheid. Van de 154 dekens van de
korenkopers, die wij voor de onderzochte periode konden achterhalen, werden er 87 met een
achternaam aangeduid, 67 op andere wijze. Van de 127 gevonden dekens van de kramers had-
den er 79 een achternaam; van de 139 bakkers slechts 17.
Die toevoeging is overigens zeer waarschijnlijk een verwijzing naar de plaats van herkomst van
genoemde Dirck Aertsen en kan daarom strikt genomen niet als achternaam worden beschouwd.
Een ander voorbeeld is dat van de schepenfamilie Wynants. Vanaf 1574 gingen overigens steeds
meer leden van die familie zich Wynants van Resant noemen. De initiator van die toevoeging
was jonker Gerit Proeninck van Deventer (59), die de naam van zijn vrouw Emerentia Wynants
blijkbaar niet voornaam genoeg achtte en zich waarschijnlijk baseerde op vage verhalen dat de
familie van zijn vrouw in een ver verleden van het geslaclit Van Resant of Van Rosant afstamde.
Zie: WIJNAENDTS VAN RESANDT, 'Het ontstaan van de namen'.