Dertien doelen in een dozijn - Taalunieversum

Doelstelling 2:
Beoordelen en toegankelijk
maken van teksten
De leraar maakt in zijn onderwijs veel gebruik van teksten. Hij schat voortdurend in of die
geschikt zijn voor zijn leerlingen. Dat betreft kleine teksten (een vraagstelling, opdracht,
verhaal, informatieve tekst,…) tot hele methodes/schoolboeken. Hoewel de inschatting van
teksten vooral aangestuurd wordt door didactische overwegingen, speelt de talige toegankelijkheid
of moeilijkheidsgraad ook een belangrijke rol. De leraar kiest voor een gevarieerd
aanbod aan bronnenmateriaal, zodat de taal en kennis van de leerlingen op verschillende
niveaus worden aangesproken. De leraar maakt steeds de keuze of hij een bepaalde tekst
gebruikt, terzijde legt of na aanpassing gaat gebruiken. Ook bij de aanpassingen die de
leraar maakt, lopen didactische vaardigheden en taalvaardigheden erg door elkaar. Soms
herschrijft de leraar een wat moeilijkere tekst naar een meer leesbaar niveau. De leraar is zich
ervan bewust dat er bij het ‘vertalen’ van de inhoud soms fouten of andere onduidelijkheden
in de tekst sluipen. Vaak is het aangewezen om de tekst via didactische ingrepen toegankelijk
te maken.
Dit keuze- en aanpassingsproces veronderstelt een aantal taalvaardigheden bij de leraar.
Concreet betekent dit dat de leraar - in overleg met zijn vakcollega’s - een schoolboek selecteert
dat qua (vak)taalgebruik het best aansluit bij het taalvaardigheidsniveau van zijn leerlingen
en toch voldoende kansen biedt om de taalvaardigheid van de leerlingen te verhogen.
Daarnaast selecteert de leraar allerlei ‘losse teksten’ om als onderwijsleermateriaal in zijn
lessen in te schakelen. Denk bijvoorbeeld aan een geschikte tekst voor de begrijpend leesles,
een cd-rom voor het uitvoeren van een zoekopdracht, een tijdschriftartikel over een thema
dat aansluit bij de les. Het gaat daarbij over de volgende categorieën van ‘teksten’:
- schriftelijk tekstmateriaal: niet-fictionele teksten in leermiddelen, kranten en tijdschriften
(informatief, persuasief, activerend) en fictionele teksten (diverterend);
- mondeling, audiovisueel tekstmateriaal: radio- en tv-programma’s;
- een mengvorm: teksten op cd-rom, op het internet, ondertiteling bij tv-programma’s,…
De leraar schat de talige en inhoudelijke complexiteit van teksten in, maakt de teksten zo
nodig via mondelinge en schriftelijke ingrepen toegankelijk en gebruikt ze binnen zijn
onderwijs. Voortdurend observeert hij hoe de teksten overkomen bij de leerlingen. Zo nodig
stelt hij ze opnieuw bij.
Opmerking:
Een leraar maakt vooral gebruik van de teksten uit methoden, schoolboeken, tijdschriften
die in principe door professionele schrijvers en/of bekwame vakmensen geschreven zijn.
Het schrijven van goede instructie- of leerteksten is geen competentie waarover een beginnende
leraar dient te beschikken. Wel wordt van hem verwacht dat hij teksten die om allerlei
redenen te weinig toegankelijk zijn voor leerlingen, toegankelijk kan maken.
Dertien doelen in een dozijn
1