Dertien doelen in een dozijn - Taalunieversum

Uitleg geven
Wanneer we spreken over informatie geven of presenteren, denken we zowel aan wat
er wordt gepresenteerd als aan hoe het wordt gepresenteerd. Nemen we aan dat leraren
in de planningsfase reeds hebben uitgemaakt wat zij willen presenteren en door middel
van welke leeractiviteiten en werkvormen zij dat willen doen. In de interactiefase
moeten zij er zorg voor dragen dat de geplande activiteiten op gang komen en dat de
informatie kan worden verwerkt. Een basisvereiste daarbij is dat zij de informatie duidelijk,
systematisch en enthousiast overbrengen. Dit houdt in dat zij hun taalgebruik
(woordkeus, zinsconstructie) en hun spreektempo afstemmen op het beheersingsniveau
van de leerlingen. Wat het taalgebruik betreft, moeten leraren er op toezien dat
elk begrip dat zij hanteren ofwel bekend ofwel interpreteerbaar is. Vage, betekenisloze
woorden en uitdrukkingen moeten worden geweerd (bijvoorbeeld ‘dit soort dingen’).
Lange, complexe volzinnen en lange monologen moeten eveneens worden vermeden.
Waar mogelijk kan het best een illustratie, een voorbeeld of een demonstratie worden
gebruikt.
Bij het geven van mondelinge uitleg moeten docenten steeds beseffen dat de leerlingen
geen passieve toehoorders zijn. Het zijn ‘gesprekspartners’, die iets begrijpen of iets
niet begrijpen; die meer uitleg nodig hebben; die ongeïnteresseerd, vragend of ongelovig
zijn. Zij moeten dan ook alert zijn op verbale en niet-verbale signalen van de
leerlingen en deze informatie in hun presentatie verwerken (bijvoorbeeld “Jullie zijn
zo stil vandaag, interesseert de les jullie niet?”, “Jan, je kijkt zo ongelovig, heb jij andere
informatie om deze gegevens te verklaren?”).
(…)
Leerlingen helpen bij het begrijpen en het interpreteren van informatie is een tweede
aspect van uitleg geven. De informatie moet niet alleen aan het niveau van de leerlingen
zijn aangepast, ze moet ook gestructureerd zijn. Dat wil zeggen dat er een duidelijk
herkenbare structuur in moet zitten, die als een draad door het betoog loopt. Om de
structuur duidelijk te maken, kunnen leraren gebruik maken van verbale en niet-verbale
middelen. (…)
De structuur van de boodschap kan eveneens duidelijk gemaakt worden door visuele
voorstellingen (op een bord, op flipovers, op dia’s, of op overheadsheets), door
bepaalde delen te herhalen, door het geven van een samenvatting of door het stellen
van gerichte vragen.
Dertien doelen in een dozijn
(Naar: Boekaerts & Simons, 1995, p. 206-207.)