Het gewone en het bijzondere - Trimbos-instituut

durend worden gedesillusioneerd. Toch hebben zij wel degelijk succeservaringen, ondanks
de beperkte mate waarin 'participeren vanuit eigen specifieke behoeften' door de
maatschappelijke structuur mogelijk wordt gemaakt.
‘Succesvol’ bleek dus niet altijd overeenkomend met het burgerschapsideaal zoals door
Young en Van Gunsteren geschetst. Voor veel mensen betekende succes gewoonweg zo
goed mogelijk voldoen aan de normaliteit, het opheffen van het anders zijn. Aan de andere
kant van het spectrum waren er ook mensen die het anders zijn juist benadrukten
maar niet zo nodig hoefden te voldoen aan de normaliteit. Kortom, het onderzoek voegt
twee noties over burgerschap toe: 1. Niet iedereen wil zich als ‘anders zijnde’ erkend
voelen, onderdrukken van ‘anders zijn’ is voor sommigen wenselijk, en 2. Een tevreden
leven in de marge blijkt ook een optie.
9.2 Verschillende narratieve structuren
Hoewel de literatuur over herstel duidelijk laat zien dat herstel geen lineair, rechtlijnig
proces is (Anthony, 1993), worden er wel vaak fasen benoemd die een herstelproces
kenmerken. Deze fasen volgen elkaar niet per se lineair op, maar lijken wel vaak op een
bepaalde manier in een herstelproces voor te komen. Zo wijst Gagne (2004) op de volgende
fasen:
- Overweldigd worden door de aandoening: verwarring en ontreddering, overleven,
hopeloosheid.
- Worstelen met de aandoening: manieren ontwikkelen om ermee om te gaan, zichzelf
hervinden.
- Leven met de aandoening: ervaren van minder angst op terugval, vertrouwen groeit,
herstellen van verbondenheid, oude rollen oppakken.
- Leven voorbij de aandoening: kwetsbaarheid raakt op de achtergrond, ontwikkeling
van talenten en mogelijkheden, nieuwe doelen.
In de verhalen van succesvolle zorgmijders zijn deze fasen terug te vinden maar niet
altijd doorlopen zij alle fasen. Vaak staat een 'fase' op de voorgrond wat een bepalende
invloed heeft op de structuur van het hele herstelverhaal. De structuren van de verhalen
lijken daarom verschillende vormen aan te nemen. In de volgende subparagrafen worden
die structuren beschreven en gevisualiseerd.
9.2.1 Voorbij de successtory
We hadden bewust de definitie van 'succesvol' zoveel mogelijk open gelaten, maar de
diversiteit waarmee mensen het begrip invullen oversteeg onze verwachting. 'Succes'
kon worden gerelateerd aan carrière maken of de GGZ veranderen maar ook aan 'de dag
door komen'. Dat mensen 'successen' ervaren betekent dus niet dat hun ervaringsverhaal
altijd een soort overwinnersverhaal is: een lineair en straightforward verhaal waarin
bijzondere zintuiglijke ervaringen als probleem worden gedefinieerd, strategieën en oplossingen
worden ontwikkeld, de ervaringen worden overwonnen om uiteindelijk meer
kwaliteit van leven te ervaren.
100
TRIMBOS-INSTITUUT