Het gewone en het bijzondere - Trimbos-instituut

geven aan bijzondere zintuiglijke ervaringen. De praktische ervaringskennis (strategieën,
mechanismen, 'oplossingen') die mensen ontwikkelen is niet los te zien van deze meer
existentiële dimensie van herstel.
Centraal in die existentiële dimensie staat het verlangen om een eigen leven te leiden,
met een 'eigen gebruiksaanwijzing' en eigen ontwikkelde zingevingskaders. De succesvolle
zorgmijders geven het signaal af: die zorg deugt niet, ik leid liever mijn eigen leven,
met al het lijden en al de worstelingen die daarbij horen, dan dat ik afhankelijk word van
wat anderen (over mijn leven) zeggen. In die zin moeten we 'succesvolle zorgmijders'
ook niet romantiseren. Het is niet zo dat zij 'het' antwoord hebben. Beter kunnen we stellen
dat ze succes koppelen aan de mogelijkheid je eigen leven te leiden, je eigen verhaal
te maken, ook als dat zwaar is.
Professionals willen mensen met beperkingen (vaak vanuit oprechte behoefte om te helpen)
allerlei strategieën, mechanismen en 'oplossingen' aandragen. De resultaten impliceren
echter dat wanneer de context van het verhaal en de betekenisgeving (de idiomen)
niet in acht worden genomen, zij de plank kunnen misslaan. En niet alleen in het professionele
domein, ook binnen onderzoek, het beleid en zelfs de herstelbeweging zelf, kan
men ongewild in stereotype beelden vervallen. De toepassing van de resultaten van dit
onderzoek ligt dan ook niet zozeer in het implementeren van strategieën die succesvolle
zorgmijders hanteren. Het gelaagde beeld over herstel dat in ons onderzoek naar voren
komt, nodigt uit om anders naar mensen te gaan kijken. Zowel het beeld van 'de zielige
patient' als 'de zelfredzame zelfmanager' is een karikatuur van de werkelijkheid. Een genuanceerde
blik op het concept herstel is nodig, waarbij de complexiteit wordt erkend en
de definitie van ‘succes’ door mensen zelf mag worden bepaald. Men kan leren dat het
herstelproces niet maakbaar en voorspelbaar is, maar dat er wel degelijk dingen mogelijk
zijn. Daarbij is aandacht voor de zoektocht naar zin, naar wat je drijft in het leven, een
voorwaarde. Daarmee onderstreept het onderzoek ook het belang van aandacht voor
levensverhalen. Gehoord en gekend worden in het eigen verhaal dat zowel mogelijkheden
als worstelingen bevat, is voor mensen een fundamenteel verlangen. Het is daarom
de uitdaging om individuele verhalen en betekenisgevingen veel meer nadruk te geven.
10.2 Uitdagingen van het onderzoek
Het uitgevoerde onderzoek kent verschillende beperkingen en uitdagingen.
Werving
We wilden mensen bereiken die psychotische ervaringen hebben maar die niet per se zo
benoemen. Hoe vind je die? We realiseerden ons dat dit een heel uiteenlopende groep is
en vonden de meest voor de hand liggende methode het plaatsen van een advertentie in
een gratis krant met groot bereik. We hielden rekening met mogelijke vertekening van
het werven van mensen die met het openbaar vervoer reizen en de krant lezen, hetgeen
kan verwijzen naar een actieve participatie in de samenleving.
De wervingsmethode bleek succesvol: er kwamen 70 reacties. Wat we ons niet hadden
gerealiseerd was dat het moeilijk te bepalen was wie van al die reacties er nu daadwerkelijk
bij onze doelgroep hoorde. Om een enigszins afgebakende doelgroep te krijgen,
moesten we bepaalde criteria hanteren, bijvoorbeeld over burgerschap of maatschappelijk
functioneren. Maar vanuit het idee dat we de opvattingen over burgerschap uit de
politieke theorie van disability studies juist ter discussie wilden stellen, wilden we niet bij
TRIMBOS-INSTITUUT 111