Het gewone en het bijzondere - Trimbos-instituut

In Marcus’ verhaal is er niet alleen een ontbreken van een streven naar normaliteit, hij
heeft zelfs een grondige hekel aan normaliteit en probeert zich daartegen te verzetten.
Succes is voor hem voorkomen dat hij 'in de machine' belandt, een schakeltje wordt in
de maatschappij waarin iedereen wordt 'klaargestoomd' om op een bepaalde manier
werk te verrichten. Een succesvol bestaan zou ruimte bieden om te denken en te verdiepen
in plaats van mee te lopen met de kudde. Marcus zoekt zijn oplossing in manieren
om ‘passief’ geld te verdienen zodat hij tijd heeft om zich bezig te houden met echt interessante
zaken.
Nee, zoals ik ben meer een denker dan een werker, meeste mensen zijn werkers.
Ga maar werken, er IS geen ander succes. Dat is het pad wat voor hen is
voorgelegd. Maar daar zit heel veel stress in ook.
-Marcus-
Binnen dit kader wordt de vraag over succesvol bestaan door respondenten voornamelijk
gerelateerd aan jezelf zijn, kwaliteit van leven en niet zozeer aan conformeren aan de
norm van normaliteit. De nadruk wordt gelegd op het nastreven van persoonlijke opvattingen
over gelukkig zijn, ontplooiing, zelfacceptatie en verbinding zoeken met gelijkgestemden
binnen een zinvol eigen persoonlijk kader en/of binnen specifieke niches in de
samenleving. Erkenning en aansluiting vindt men binnen lotgenotencontact, vrijwilligerswerk,
aangepast werk en manieren om ‘gelijkgestemden’ te helpen. In deze niches voelt
men zich thuis. De zingeving aan de ervaringen binnen die niches speelt een belangrijke
rol. De ervaringen (positief of negatief) worden beschreven als bestaanservaringen en
zijn daarmee verweven met alle aspecten van het leven. Ze dragen vaak ook letterlijk bij
aan kwaliteit van leven. Daarbij gaat het om het volledig accepteren van de ervaringen
en er zoveel mogelijk van willen begrijpen om een 'succesvol leven' te bereiken. De ervaringen
worden gekoppeld aan doelen in de persoonlijke ontwikkeling. Identiteitsvorming
die juist plaatsvindt in het kader van de ervaringen is van belang.
Anders dan binnen het eerste beschreven kader (gericht op normaliteit) gebruiken mensen
binnen dit kader in het verhalen over succesvol bestaan de waanzin of ‘waanzinnige
mensen’ als referentie. Niet opgenomen zijn, niet ‘doordraaien’, zinvolle activiteiten weten
te ondernemen, dat zijn allemaal succesfactoren. Mensen die succes binnen dit kader
plaatsen lopen dan ook tegen andere problemen aan. Met name een gebrek aan verbinding
met anderen, conflicten met partners en familie en het verlies van vrienden, is voor
hen aan de orde.
Ik ben natuurlijk overal van afgesneden. Er is niemand die mij volgt.
-Freek-
5.2.3 Succesvol is normaal en bijzonder tegelijk zijn
Het is zinvol om een onderscheid te maken tussen mensen die wel en niet streven naar
normaliteit omdat het de richting van de opvatting over succesvol leven sterk bepaalt. In
de meeste verhalen was een van deze twee frames dan ook dominant. Echter, deze indeling
is niet statisch. Er zijn vele tussenvormen te zien en mensen kunnen ook door de tijd
heen veranderingen hierin doormaken. Sommige interviews bevatten aspecten van beide
thema’s. Dit is bijvoorbeeld heel duidelijk het geval in de verhalen van Jochem en Colin.
Deze respondenten beschrijven een dubbelleven waarin ze aan de ene kant speler zijn in
'het normale maatschappelijke leven' en daarbinnen proberen om de impact van de erva-
TRIMBOS-INSTITUUT 55