Het gewone en het bijzondere - Trimbos-instituut

Wij kozen er uiteindelijk voor de thema’s vanuit verschillende kanten te benaderen en
daarbij zoveel mogelijk de terminologie te gebruiken die de respondenten zelf gebruiken.
Voor een aantal zaken hebben wij echter wel termen gekozen:
- ‘Bijzondere zintuiglijke ervaringen’ als omvattende term voor wat onze respondenten
meemaken. Zelf noemen ze het afhankelijk van hun kader ‘psychotisch’, ‘stemmen’,
‘wereld’;
- ‘Praktische ervaringskennis’ als omvattende term voor alle strategieën, tools en oplossingen
die respondenten gebruiken;
- ‘Idiomen’ als omvattende term voor de vorm van ervaringskennis die het hanteren
van betekenisgevingskaders omvat.
10.3 Sterke punten van het onderzoek
Dit onderzoek biedt inzicht in de levens van mensen met bijzondere zintuiglijke ervaringen.
Door als onderzoeksmethode diepte-interviews te gebruiken, zijn rijke data verkregen
waarin we ervaringen, opvattingen over succesvol leven, strategieën en idiomen
konden onderzoeken. Dit onderzoek kan ondersteunend zijn voor de herstelbeweging en
onderstreept de kracht van verhalen en verhalenonderzoek. Ook geeft het methodologische
kennis die van belang kan zijn voor disability studies.
De resultaten van dit onderzoek verschuiven het perspectief van 'patiënt in de psychiatrie'
naar regie, acceptatie en zinvolle deelname aan de samenleving zonder het lijden,
dat gepaard gaat met de ervaringen en het maatschappelijke onbegrip, te ontkennen.
We hebben gezien dat de levensverhalen van succesvolle zorgmijders geen blije 'successtories'
zijn. Het zijn verhalen van leven, lijden en strijden. Het onderzoek geeft kennis
over het concept herstel vanuit een breed perspectief; het herstelconcept wordt door
deze levensverhalen uitgebreid.
Zorgverleners in de GGZ kunnen de les hieruit trekken om niet de ziekte en de symptomen
centraal te stellen, en ook niet interventies of algemene 'oplossingen' aan te dragen,
maar met open en betrokken houding, het hele verhaal van mensen centraal te stellen.
Zij zouden ruimte moeten maken voor de betekenisgeving die de kaders van de GGZ te
buiten gaat en waarbij mensen zelf vast mogen stellen wat zij als zinvol en succesvol
beschouwen. Die betekenisgeving is namelijk bepalend voor de manier waarop strategieën
(kunnen) worden ontwikkeld en ingezet. Aandacht voor deze betekenisgeving is dus
een noodzakelijk onderdeel van herstelondersteunende zorg.
Dit onderzoek kan ervoor zorgen dat we als samenleving minder afwijzend staan tegenover
mensen die bijzondere zintuiglijke ervaringen meemaken en kan ervoor zorgen dat
we een meer inclusieve houding aannemen ten aanzien van mensen met dergelijke ervaringen.
Het kan de beeldvorming veranderen. Het onderzoek kan vooroordelen ter discussie
stellen en kan een geïndividualiseerde benadering van psychoses voorkomen. Tegelijkertijd
kan het ook een te positivistisch beeld van succesvolle 'zelfmanagers' nuanceren.
‘Eigen regie’ is niet zo maar iets maakbaars, dat blijkt wel uit deze resultaten. Door
het onderzoek kunnen we veel leren over de grilligheid, de complexiteit en de mogelijkheid
van het leven met bijzondere zintuiglijke ervaringen. Het overstijgt de dichotomie
slachtoffer / strijder en biedt daarmee genuanceerde input voor het maatschappelijk de-
114
TRIMBOS-INSTITUUT