Het gewone en het bijzondere - Trimbos-instituut

kent, die bepaald gedrag of klachten niet kan verklaren en het daarom in een medisch
kader plaatst.
Anderen gebruiken het woord 'psychose' wel, maar alleen in relatie tot momenten wanneer
de realiteit en waanwereld zodanig door elkaar heen gingen lopen dat het onderscheid
moeilijk te maken werd. Dit zijn dan de 'extreme' situaties die niet representatief
zijn voor de dagelijkse ervaringen. Meestal doen stemmen en dergelijke zich namelijk
voor op momenten dat de 'realiteit' nog makkelijk te herkennen is. Een soort lichte vorm
van een 'echte' psychose, zo wordt het veel genoemd. Dit sluit aan bij het idee dat er
een continuüm bestaat tussen 'normale’ en ‘psychotische’ ervaringen (Van Os, 2003).
Dat het aannemen van de term ‘psychose’ overigens helemaal niet een teken van kritiekloos
overnemen van GGZ diagnostiek en –taalgebruik is, zal blijken in hoofdstuk 4.
Wanneer respondenten over hun ervaringen praten in de interviews, benoemen ze die
meestal heel letterlijk zoals ze ervaren worden: stemmen horen, het zien of voelen van
personen, wezens of taferelen, informatie doorkrijgen. Sommigen relateren de ervaringen
aan het zich bewust zijn van een andere wereld of werkelijkheid. In dat kader zien
we benamingen als: fantasie/droomwereld, twilight zone, energie-bewustzijn, paranormale
wereld, dialoogwereld.
Er is grote variatie in de vorm en impact van de ervaringen. Lang niet altijd zijn de ervaringen
negatief of bedreigend. Voor sommigen is stemmen horen positief, geruststellend
of helpend.
Ik heb er gewoon plezier van, ik zou ze niet kwijt willen.
-Jan-
De rol die de ervaringen spelen, varieert van klein tot allesoverheersend, van persoonlijke
challenge tot levensdoel. Los van de mate van impact kunnen de ervaringen voor de
een beperkend en invaliderend zijn terwijl ze voor anderen bevrijdend werken. Ervaringen
kunnen in het verleden liggen of nog steeds aanwezig zijn, veel of weinig de kop op
steken, grote of kleine gevolgen hebben. Kortom, er is enorme variatie in vorm, inhoud
en impact van bijzondere zintuiglijke ervaringen.
Door de grote variatie is het niet eenvoudig om een concept of kader te vinden dat de
ervaringen van alle geïnterviewden goed omvat. De overeenkomende factor van de geïnterviewden
is dat ze dingen ervaren die door 'de grote massa' niet begrepen of verklaard
kunnen worden. Het zijn impactvolle levenservaringen met een bepaalde betekenis, of
die nu groot of klein is. Het zijn ervaringen die moeilijk volgens algemeen geldende kaders
van normaliteit te verklaren zijn en veel vragen oproepen. Wat gebeurt er met me?
Wat moet ik ermee? Wat betekent dit? Reflectie en ‘werk’ vereisen ze van degene die ze
ervaart. Er moet door hen een antwoord worden gevonden op de persoonlijke en maatschappelijke
consequenties van dingen meemaken die anderen maar moeilijk begrijpen.
Er moet een plek worden toegekend aan de ervaringen, in het leven, zodat er gezocht
kan worden naar een zo goed mogelijke kwaliteit van leven. Zodat je er iets mee kan.
Alle geïnterviewden hebben gemeen dat ze zich voor die uitdaging gesteld zien.
Wat bij mensen een vrij brede weg is waar ze kunnen laveren en het gaat ok,
daar is het bij mij en waarschijnlijk bij mensen zoals ik een veel smaller pad met
veel diepere greppels.
TRIMBOS-INSTITUUT 39