Het gewone en het bijzondere - Trimbos-instituut

halen kunnen juist vanwege de gelaagdheid – die erkenning geeft aan zowel krachtige als
kwetsbare kanten van herstel -, heel ondersteunend zijn voor andere mensen die met
herstel bezig zijn. Men kan van de verhalen van de succesvolle zorgmijders (evenals van
zorgontvangers) leren en inspiratie eruit opdoen, aldus een deelnemer.
De thema's die wij nu besproken hebben naar aanleiding van de resultaten, die kan je
natuurlijk gebruiken om het gesprek aan te gaan met mensen en dan kom je van de
mensen wel meer te weten. Dan kunnen ze hun verhaal meer kwijt.
8.3.1 Voorbij 'hebben' en 'zijn'
Tijdens de focusgroep kwam al reflecterend op de resultaten aan de orde dat binnen de
herstelbeweging vaak onderscheid wordt gemaakt tussen een psychische stoornis 'zijn'
en een psychische stoornis 'hebben' (o.a. Deegan, 1993). In dat eerste geval vallen de
ervaringen samen met het 'ik' en vormen de ervaringen een integraal onderdeel van het
leven, in het tweede geval wordt het 'ik' van de ervaringen losgekoppeld. De algemene
opvatting is dat herstel betekent dat je een beweging doormaakt van 'zijn' naar 'hebben'.
De resultaten van de interviews laten zien dat mensen weliswaar vaak een beweging bewerkstelligen
richting acceptatie en een overstijgen van slachtofferschap, maar dat een
scherpe scheiding tussen 'zijn' en 'hebben' moeilijk te maken is. Voor sommigen impliceert
acceptatie inderdaad het losmaken van het 'ik' en de ervaringen. Voor anderen is
juist het accepteren van de ervaringen als onderdeel van wie je bent, de sleutel tot succes
(zie ook §6.2). Bovendien blijkt uit de resultaten dat het afhangt van persoonlijke
opvattingen over 'succesvol leven' (inclusief wat überhaupt als haalbaar wordt ingeschat),
in hoeverre mensen de ervaringen als 'losse' factor of juist als integrale bestaanservaring
beschouwen. Voor sommigen hangt het zelfs af van de context waarin ze
zich bevinden of ze hun 'ik' meer laten samenvallen met de bijzondere zintuiglijke ervaringen
of zich er meer van afscheiden (zie ook §5.2).
Deelnemers van de focusgroep vragen zich af of de resultaten impliceren dat de beweging
die over het algemeen wordt voorgesteld van ‘zijn’ naar ‘hebben’, in het geval van
deze respondenten wel helemaal aansluit. Is dit altijd haalbaar en wenselijk? Kan je ook
van herstel spreken als je die beweging niet doormaakt?
Een van de deelnemers geeft aan dat ze – in haar herstelproces - zich niet van de ervaringen
heeft losgemaakt:
Ik ben Marijke [aut. fictieve naam] mét waanzinnige ervaringen in de psychiatrie.
Ze zijn echt integraal onderdeel van mijn leven en ik zou mezelf tekort doen
als ik zeg ik ben Marijke en ergens zit ook… Nee dat is niet zo, het is fundamenteel
aanwezig. En juist omdat het zo fundamenteel aanwezig is, kan het ook gewoon
alles zijn, niet maar een deeltje.
In werkelijkheid lopen ‘zijn’ en ‘hebben’ door elkaar, geven deelnemers aan. Je kunt het
ene moment veel meer samenvallen met je symptomen en op het andere moment een
duidelijke scheiding maken. Je kunt zelfs tegelijk een stoornis zijn en hebben, aldus een
van de deelnemers. Deelnemers komen tot de conclusie dat het klopt dat het beseffen
dat je meer bent dan een ziekte, een noodzakelijke stap is. Maar het is niet zo dat de
constructie van ‘hebben’, waarin een scheiding wordt gemaakt tussen een ‘ik’ en de erva-
TRIMBOS-INSTITUUT 93