Het gewone en het bijzondere - Trimbos-instituut

6 Praktische ervaringskennis
Uit literatuur over mensen met chronische aandoeningen blijkt dat zij allerlei praktische
middelen ontwikkelen om met behulp van anderen en met gebruik van hulpmiddelen een
zinvol leven te leiden en in de samenleving te participeren (Corbin en Strauss, 1988). In
dit hoofdstuk wordt ingegaan op de praktische ervaringskennis die geïnterviewde succesvolle
zorgmijders hebben. Respondenten beschrijven een scala aan strategieën. Het zijn
copingmechanismes die men zich bewust of onbewust in de loop van de jaren eigen heeft
gemaakt en die hen in staat stellen succesvol in het leven te staan en/of daar naar toe te
groeien. Het feit dat het eigen strategieën zijn, is daarin essentieel (§6.1). Sommige
strategieën zijn specifiek gericht op het omgaan met de bijzondere zintuiglijke ervaringen
(§6.2); andere strategieën zijn breder en richten zich op het vergroten (of in stand houden)
van de kwaliteit van leven (§6.3).
6.1 Eigen gebruiksaanwijzing
Het belangrijkste kenmerk van de strategieën van succesvolle zorgmijders is dat ze grotendeels
door henzelf uitgevonden zijn. Door alle verhalen schemert als het ware door,
dat het zelf vinden van oplossingen misschien wel de belangrijkste strategie is. Succesvolle
zorgmijders aanvaarden GGZ-gedomineerde conclusies vaak niet of heel beperkt en
laten anderen daarmee niet over hen beslissen wat goed voor ze is. Dat bepalen ze heel
bewust zelf. Het is hun eigen gebruiksaanwijzing die ze ontwikkelen. Dat is een proces
van experimenteren, andere wegen durven bewandelen, zelf regie nemen. Soms komen
strategieën wel overeen met strategieën die binnen de zorgverlening worden aangedragen,
maar juist het feit dat het je eigen oplossingen zijn, maakt het verschil (zie ook
§4.2).
6.2 Het hanteren van bijzondere zintuiglijke ervaringen
Distantiëren
In verschillende verhalen komt de strategie van het distantiëren van de bijzondere zintuiglijke
ervaringen naar voren. Door letterlijk en/of figuurlijk afstand te nemen van bijvoorbeeld
een stem of een bedreigende of verwarrende situatie, weet men iets te doorbreken.
Er kan dan worden voorkomen dat stemmen of beelden overweldigend worden of
het overnemen.
Jan bijvoorbeeld vertelt dat hij van zichzelf weet dat hij zich niet vol enthousiasme in een
gesprek over een thema als geloof moet storten want dan wordt hij 'geheid psychotisch'.
Hij voorkomt daarom dat hij ergens helemaal in opgaat door op tijd uit een dergelijke
situatie weg te lopen. Hij heeft zichzelf aangeleerd er 'gewoon een punt achter te zetten,
niet verder te praten'. Soms loopt hij letterlijk weg: 'honderd meter verderop is er niks
meer aan de hand'.
In Stef's verhaal is distantiëren van de ervaringen de belangrijkste strategie. 'Geen aandacht
aan besteden, gewoon doorgaan'; dat is zijn manier. Hij vertelt dat het wel een tijd
duurt voordat je dat kan. In eerste instantie kan je bijna niet anders dan er aandacht aan
geven. 'Ik probeerde het weg te duwen maar drie seconden later was het er weer'. Maar
in de loop van de tijd is het hem toch gelukt een mechanisme in te bouwen waarmee hij
stemmen kan 'wegdrukken'. Door consequent geen aandacht te schenken aan de stemmen,
wordt het op den duur minder, is de ervaring van Stef.
TRIMBOS-INSTITUUT 61