FOI2: Onderwerp technologie ijzerhoudende materialen voor fosforbinding uit water op landbouwgrond Datum Indicator Aantal 1995-1996 rapport Schoumans, Koehelenberg_DLO_ dl 2 Mogelijkheden van toediening van aluminium en ijzerverbindingen aan de bodem_in Onderzoek naar maatregelen ter vermindering van de +1 1995-1996 rapport Hendriks, Huijsmans_DLO_dl 3 Toedieningsmethoden voor ijzerhydroxide op fosfaatverzadigde zandgronden_in Onderzoek naar maatregelen ter vermindering van de +1 2008-2010 2008-heden 2008-heden Kennisontwikkeling 1996 rapport Chardon et al_Verkenning van de mogelijkheden voor beheer en herstel van fosfaatlekkende landbouwgronden (oa.a. Paragraaf 4.1.3 Immobilisatie van fosfaat in de bodem) +1 2006 rapport LLTB St.Milieufed Limburg_KRW in de praktijk:p 12 en bijlage IV en V acceptatieniveau 3:" Ijzer of aluminium toevoegen aan de bodem: referentie naar Schuitenbeekproject hoge +1 2008 rapport Chardon Reijers van Dam, Mogelijkheden voor toepassing van fosfaatfilters in bollenteelt, literatuuronderzoek, toepassingen voor drainwater: p 9 "Op uiteenlopende schaalniveaus +1 project KRW-IP 08035 project KRW-IP 08091 project KRW-IP 08050 fosfaatuitspoeling uit landbouwgronden fosfaatuitspoeling uit landbouwgronden kosten en effectiviteit is nog onbekend. Bezwaren: agrariers denken dat het vervuilend werkt. Oplossing: aantonen dat het werkt en net vervuilend is". "IJzerfilters voor drainagewater: Over de effectiviteit is weinig bekend. Over de mogelijkheden om drainagewater te zuiveren is weinig bekend. (...) De agrariërs zien deze maatregel niet echt zitten. Zij vragen zich af of het werkt; daarnaast hebben niet alle agrariërs drainage" zijn technieken (met ijzer- en/of aluminiumhoudende verbindingen) ontwikkeld en in de praktijk toegepast om fosfaat te verwijderen" (toevoegen aan drainsleuf, aan het eind ve drainbuis, aan het eind ve verzameldrain, op plaats waar polderwater uitgeslagen wordt) "Onderzoek terugdringing fosfaatafspoeling van boerenland" (veldexperimenten) Doel: samen met boeren onderzoeken wat de invloed is van bepaalde maatregelen (hier: ijzerhoudende materialen) op de directe afspoeling van fosfaat vanaf het boerenland naar het oppervlaktewater "Gebruik van nitraatreducerende en fosfaatbindende materialen om lekken in nutriëntenkringlopen te dichten" (lab- en veldexperimenten); op de scheiding tussen landbouwperceel en sloot. Fosfaatverwijdering door ijzerhoudend materiaal toe te passen. Puridrain: Zuiveringstechnieken voor drainwater; uitvoeringsvormen: dubbelwandige drain of aan het eind van de drain of bij stuw [Deltares, TNO en PPO] 2009 rapport Chardon, Alterra rapport 1870, Mogelijkheden voor immobiliseren van bodemfosfaat in het kader van natuurontwikkeling, p 25 "Door stoffen, die ijzer-of aluminiumoxiden bevatten, +1 (..) kan de oplosbaarheid van fosfaat sterk worden verlaagd. Wanneer drinkwaterslib kan worden gebruikt, dan is immobiliseren veel goedkoper dan afgraven" 2010 rapport Koopmans et al, Alterra rapport 2047_Karakterisatie van ijzerslib en -zand: verkenning van de mogelijkheden van het gebruik van deze reststoffen om +1 fosfaatverliezen vanuit landbouwgronden naar het oppervlakte-water te verminderen 2010 rapport van Slobbe_Terugdringing fosfaatafspoeling van boerenland: het plaatsen van zakken met FerroSorp in greppels, ad-hoc afvoergoten of depressies, waarlangs het water haar weg +1 vindt naar de sloot, is een veelbelovende maatregel. Kosten per hectare bedragen € 100 - €250; daarmee is de maatregel in potentie kosteneffectief tov andere bekende maatregelen. De aanpak is nog niet uitontwikkeld. Page 186 Innovatiesysteemanalyse +1 +1
FOI 3: Indicatoren die aangeven hoeveel kennisuitwisseling er plaatsvindt aantal workshops en conferenties gewijd aan het onderwerp/waar het onderwerp aan de orde komt aantal platforms hoeveelheid en intensiteit van de samenwerkingsverbanden in de tijd kennis Onderwerp oppervlakkige afspoeling als belangrijk(st)e transportroute voor fosforemissie Datum Indicator soort Aantal 2002 symposium 6th International Conference on Diffuse Pollution te Amsterdam: randenbeheer, bijdragen over afspoeling van Engeland en Scandinavische landen. vnl. wetenschappers +1 2003 bijeenkomst Dresden 26-28 Febr: van Beek et al, Surface runoff from intensively managed grasssland on peat soils; a diffuse source of N and P in surface vnl. Wetenschappers +1 2004 bijeenkomst IPW 4 (International Phosphorus Workshop), Wageningen, 16-19 aug. Surface runoff en overland flow in bijdragen van Noorwegen, UK, Ierland, 81 afgevaardigden van 19 landen; vnl. universiteiten en onderzoeksinstituten; 1 persoon overheid LNV (Bart Crijns) 2006 platform Oprichting Europees netwerk van onderzoekers in programma‘COST Action 869 Mitigation options for nutrient reduction in surface water and wetenschappers +1 2007 platform Platform 'Landbouw & Kaderrichtlijn Water' opgericht op initiatief van PPO, gefinancieerd uit LNV programma's. Inventarisatie maatregelen: WS-en, prov. Limburg en N-Brabant, Rijk, WML, 2007 meeting working group Reductie fosfaatafspoeling door ijzerhoudend materiaal Page 187 +1 +1 wetensch., ZLTO/NBvB, bestuurlijk act. agrar., nauwelijks agro-advies/agribusiness (1x) vnl. Wetenschappers +1 2007 bijeenkomst IPW 5, Silkeborg, Denemarken, 3-7 sept. Overland flow en runoff in bijdragen van Australië, Ierland, USA en Finland. vnl. Wetenschappers +1 2008 symposium Slotsymposium DOVE-projecten: "Snelle emissieroutes van landbouw-grond naar oppervlaktewater: hoe belangrijk zijn ze en wat kunnen we er 100 deelnemers: STOWA, WS-en, NAJK, ZLTO, LTO, W-UR, TCB, PBL, LNV, VenW, VROM, Deltares, Arcadis +1 2008 bijeenkomst NVWV: "Fosfaat met beleid"; in de presentatie van GJ Noij over de fosfaatpilot Limburg kwamen voorspelling van en meetresultaten in Alterra, ASG W-UR, RIVM, Agrifirm, PBL, Bodemkundige Dienst van België 2008 workshop 28 oktober 2008 in Ede: workshop consortiumpartners Ontwikkeling bodemdienst reductie fosfaatemissie: presentatie G.J. Noij: "Maatregelen tegen 4x prov. (N-Br, Gld, Ov, Limb), 8x WS (V&E, 2009 2010 (21 januari) regiobijeenkomsten [jan/mrt] symposium Veluwe, R&IJ, BD, A&M, Dom, R&D, Noordzv), 3x Minist (VROM, LNV, V&W), 1x agr. bel (LTO) N-Br: WSBD, CLM, NMI, ZLTO, agrariers Gld: WS Vel., W&B, NMI, DLV Rundvee, 8 agr. Limb: DLG Zuid, NMI, 2 agrariers Ov: WSR&D, Prov.Ov, Vitens, Stimuland, agrar. 146 deelnemers: 38% kennis & onderz, 29% overheid (Rijk,Prov.,WS), 6,8% agr.belang & ondernemers, 1,5% HAS 2010 symposium IPW 6, Sevilla, Spanje, 27 sept-1 okt, Overland flow in bijdragen van Ierland en Spanje + COST 869 WG1 meeting vnl. Wetenschappers +1 2010 (18 nov) 2011 (10 jan) 2011 (1 maart) Kennisuitwisseling in netwerken bijeenkomst 50 deelnemers: 18 W-UR, 7 Deltares, 4 LNV, 2 VenW, 3 WS, 2 RWS, 2 PBL, 2 CLM, 10 ov. bijeenkomst Presentatie en discussie bij DLV-plant Marktgroep Akkerbouw en Vollegrondgroenteteelt ZW, Bergen op Zoom: presentatie Harry Massop en Carli 2 W-UR, 15 DLV-voorlichters +1 Deskundigen dag waters. Proceedings p 9-17 USA; Hendriks en van Beek, Diffuse Sources of phosphorus loading of surface waters in <strong>Dutch</strong> Peat Pasture Areas (gaat over bijdrage van fertilization, peat soil and upward seepage. groundwaters’ Voorkomen afspoeling percelen genoemd als belangrijke maatregel voor fosfaat, mogelijke maatregelen zijn nog in ontwikkelingsfase COST 869 Working Group 3-Mitigation options for nutrient reduction, Devon UK, 27-27 nov: meerdere bijdragen over runoff; Nederlandse bijdrage: van der Salm, van Beek en vd Weerd, abstracts p 40-42. "The clay site had a very low hydraulic conductivity and large part of the discharge took place by runoff or interflow through the upper soil layers to the trenches". tegen doen?" Het belang van snelle transportroutes werd door de deelnemers onderkend. Belangrijk is dan ook om naast evenwichts-bemesting de afvoer via snelle transportroutes aan te pakken. oppervlakkige afspoeling en het blokkeren van maaiveldafvoer aan de orde oppervlaktewaterbelasting voor een bodemdienst". Zie ook NMI_SKB_2009Rapport 1301-I blz. 10 en paragraaf 6.1 Bodemdienst reductie fosfaatemissie_ 12 januari Baarle-Nassau N-Brabant; 22 dec 08 13 jan. Epe Gld; 25 febr Vasse Ov; 9 mrt Limburg: er is gesproken over de mogelijke maatregelen die op het niveau van het bedrijf en/of perceel kunnen worden genomen om de fosfaatemissie naar het oppervlaktewater te verminderen [fosfaatuitmijnen, uitgestelde P-bemesting, bufferstrook en tegengaan oppervlakkige afspoeling]. Verder is de interesse gepolst om tegen vergoeding fosfaatuitmijning op het eigen bedrijf in de praktijk te brengen. themadag Landbouw & Kaderrichtlijn water van "Kennis moet stromen": parallelle presentaties projecten: presentatie Harry Massop "Inrichtingsmaatregelen tegen oppervlakkige afspoeling KRW08085" en Erik van Slobbe "Terugdringing fosfaatafspoeling KRW08035" Bijdragen over runoff van Canada, Australië, USA, UK, Spanje Werklab "Kennis moet stromen", wat weten we van de effectiviteit en kosten van de onderzochte maatregelen, welke kennis ontbreekt nog, formuleren acties; KRW08085 "inrichtingsmaatregelen tegen oppervlakkige afspoeling" in groep I besproken Aulich: algemeen KRW, oppervlakkige afspoeling, mogelijke maatregelen tegen oppervlakkige afspoeling (inrichting én ijzerhoudende materialen) vanuit de KRW-IP projecten Landbouw Centraal en Inrichtingsmaatregelen tegen oppervlakkige afspoeling: "de (her)inrichting van erf, perceel en sloot als 'tweede stut'onders een schone landbouw" op Proefbedrijf Vredepeel. Presentatie inrichtingsmaatregelen tegen oppervlakkige afspoeling KRW08085 47 afgevaardigden van: 29x Kennisinstituten (W-UR), 5x WS, 6x Agro-advies, 2x provincie, LTO-Noord, WML, CLM, Arcadis, Broos Water BV +1 +1 +1 +1 +1
- Page 1 and 2:
Fosfor runoff management Een reflec
- Page 3 and 4:
Voorwoord Het voorliggende rapport
- Page 5 and 6:
Inhoudsopgave Voorwoord ...........
- Page 7 and 8:
Summary English One of the objectiv
- Page 9 and 10:
Samenvatting Eén van de doelstelli
- Page 11 and 12:
Afkortingen AJK Agrarisch Jongeren
- Page 13 and 14:
1 Introductie 1.1 Achtergrond Eén
- Page 15 and 16:
1.1.2 Transportroutes en mogelijke
- Page 17 and 18:
(Diffuse belasting Oppervlaktewater
- Page 19 and 20:
De verschillende actoren, die van b
- Page 21 and 22:
2 Theoretisch kader In mijn afstude
- Page 23 and 24:
Figuur 5 De basiselementen en midde
- Page 25 and 26:
netwerkstructuren tussen verschille
- Page 27 and 28:
veranderen. Echter, de steungroepen
- Page 29 and 30:
aangetrokken om effectief te lobbye
- Page 31 and 32:
3 Onderzoeksmethode Voorafgaand aan
- Page 33 and 34:
“Onderzoek terugdringing afspoeli
- Page 35 and 36:
3.4 Dataverzameling De waarnemingen
- Page 37 and 38:
Tabel 2 Overzicht actoren, waarbij
- Page 39 and 40:
Om te zoeken naar relevante kranten
- Page 41 and 42:
4 Actoren en hun percepties In deze
- Page 43 and 44:
Uit Figuur 14 wordt duidelijk, dat
- Page 45 and 46:
arseenverwijdering. En ook daar zij
- Page 47 and 48:
Toch zal bij menig agrarisch ondern
- Page 49 and 50:
terreinwater. En toen kwamen we eig
- Page 51 and 52:
Zij zien practische oplossingen voo
- Page 53 and 54:
Context/percepties Fosfaat wordt do
- Page 55 and 56:
industriële afvalstoffen [slakken
- Page 57 and 58:
ioolwaterzuiverings-installatie af
- Page 59 and 60:
FerroSorp®Plus, FerroSorp®RW/RWR
- Page 61 and 62:
echter ook een nuttige bestemming k
- Page 63 and 64:
“Maar specifiek over dat Phoslock
- Page 65 and 66:
“Zo gauw als bij ons [veengrond]
- Page 67 and 68:
grond blijft (...) als je in de laa
- Page 69 and 70:
Twisk, 2010, p. 2) als door agraris
- Page 71 and 72:
misschien dat het dan gaat” (AGR1
- Page 73 and 74:
Fosfaatbindend materiaal Qua materi
- Page 75 and 76:
Hergebruik? Veel agrarisch ondernem
- Page 77 and 78:
Tabel 7 Overzicht initiatieven emis
- Page 79 and 80:
TU Delft-CITG; drinkwater IHE Milie
- Page 81 and 82:
versnipperd. (...) We hebben een st
- Page 83 and 84:
gebied. (...) Ik vind dat het erg s
- Page 85 and 86:
NAV en NMV hebbben begin jaren nege
- Page 87 and 88:
6.2 Socio-technische systeem volgen
- Page 89 and 90:
Huidige vormen van samenwerking In
- Page 91 and 92:
Een aantal van de geïnterviewden i
- Page 93 and 94:
meer de details beschreven (naast d
- Page 95 and 96:
Tabel 9 Beschikbare gehalten arseen
- Page 97 and 98:
andvoorwaarden van het besluit Bode
- Page 99 and 100:
1 Slib of steekvast slib dat vrijko
- Page 101 and 102:
is volgens van Wezel et al (2003, p
- Page 103 and 104:
Wet- en regelgeving, relevant voor
- Page 105 and 106:
Figuur 29 Toepassingen van FerroSor
- Page 107 and 108:
8.3 Kennisuitwisseling in netwerken
- Page 109 and 110:
een rapport verschenen (Schoumans,
- Page 111 and 112:
databases als de Hydrotheek [vooral
- Page 113 and 114:
het afdoende is. Daarom gaan de pro
- Page 115 and 116:
8.6 Mobiliseren van middelen Een in
- Page 117 and 118:
stellen met meer aandacht voor biol
- Page 119 and 120:
usiness en natuur- en milieuverenig
- Page 121 and 122:
Voor zowel de kennis over als het g
- Page 123 and 124:
fosfaat zal naar verwachting nauwel
- Page 125 and 126:
B. Afvoer [van het gebruikte materi
- Page 127 and 128:
TU Delft-CITG; drinkwater IHE Milie
- Page 129 and 130:
Tijdens dit afstudeeronderzoek is g
- Page 131 and 132:
Behalve regelgeving, die het gebrui
- Page 133 and 134:
en is er aandacht besteed aan het v
- Page 135 and 136:
Reductie fosfaatafspoeling door ijz
- Page 137 and 138: Hoe belangrijk deze perceptie is, i
- Page 139 and 140: voelen zich alleen verantwoordelijk
- Page 141 and 142: Een ander issue, wat tijdens de wor
- Page 143 and 144: Technologie/inventie Aandachtspunt
- Page 145 and 146: Volgens de theorie zou nu de Ondern
- Page 147 and 148: Actoren en Kennisuitwisseling in ne
- Page 149 and 150: Om vast te stellen of het gebruikte
- Page 151 and 152: Geels, F. W. (2004). From sectoral
- Page 153 and 154: naar maatregelen ter vermindering v
- Page 155 and 156: VROM. (2009a). Besluit kwaliteitsei
- Page 157 and 158: Luijten, M. (2010). Gehonoreerde pr
- Page 159 and 160: ZLTO, Arcadis, Wageningen-UR, & KRW
- Page 161 and 162: I. Verschillende niveau’s om maat
- Page 163 and 164: III. Beschrijving en resultaten KRW
- Page 165 and 166: het overtollige water goed af te vo
- Page 167 and 168: V. Ontijzeringsmechanismen Bij onti
- Page 169 and 170: achterblijft”. Ook IJpelaar (2003
- Page 171 and 172: VI. Actoren Bestuursorganen / overh
- Page 173 and 174: in projecten (STOWA, 2009, pp. 7-9)
- Page 175 and 176: eleid en praktijk. Emissiereductie
- Page 177 and 178: De Nederlandse Melkveehouders Vakbo
- Page 179 and 180: deel van Nederland met relatief vee
- Page 181 and 182: Tabel 17 Tabel met achtergrond waar
- Page 183: Reductie fosfaatafspoeling door ijz
- Page 186 and 187: X. Functies van het innovatiesystee
- Page 190 and 191: FOI 3: Onderwerp technologie ijzerh
- Page 192: FOI 4: Onderwerp technologie ijzerh