Download PDF (Dutch) - Future Ideas

Kennisuitwisseling in netwerken (FOI3): De primaire functie van netwerken is, volgens
Carlsson en Stankiewicz (1991), de uitwisseling van informatie. Netwerk activiteiten kunnen
worden beschouwd als een voorwaarde voor interactief leren (‘learning by interacting’); in
gebruikers-producenten netwerken kunnen activiteiten beschouwd worden als ‘leren door
gebruiken’. Voor de groei van het innovatiesysteem is dit vooral belangrijk in heterogene
groepen, waarin R&D overheden, concurrenten en de markt ontmoet. Hierdoor kan zich
wederzijds begrip ontwikkelen.
Richting geven aan het zoekproces (FOI4): Deze functie is een vorm van selectie om de
beschikbare middelen verder te kunnen verdelen. De functie kan worden vervuld door de
aanjagers [wetenschappers, industrie], selectoren [de overheid, bekende gevestigde partij,
die duidelijk maakt er toekomst in te zien], maar ook door actoren die niet direct betrokken
zijn bij de ontwikkeling en toepassing van de nieuwe technologie, zoals bivoorbeeld milieuorganisaties
(M. Hekkert & Ossebaard, 2010, p. 71). De betrokkenen kunnen zelf de
gewenste acties ondernemen. De activiteiten kunnen de wensen, behoeften en
verwachtingen van partijen in en om het innovatiesysteem omtrent de nieuwe technologie
duidelijker en zichtbaarder maken. De richting kan positief zijn; het stimuleren door een
sterke nadruk op de positieve aspecten te leggen. Maar het kan ook een negatieve inhoud
hebben; de ontwikkeling kan worden belemmerd of zelfs afgewezen door een sterke
discussie over de mogelijke voordelen.
Creëren van markten (FOI5): in het algemeen hebben innovaties slechts heel geringe
voordelen ten opzichte van bestaande technieken of praktijken. Verspreiding/doorbraak zal
onder deze omstandigheden erg traag zijn. Om te kunnen concurreren is het noodzakelijk
om kunstmatige (niche)markten te creëren. Verder kan de overheid tijdelijk
concurrentievoordeel bieden door financiële steun te geven zodat de innovatie relatief
goedkoper wordt of door de innovatie in bepaalde markten verplicht te stellen. Het creëren
van markten is eigenlijk een speciaal geval van richting geven aan het zoekproces; het
verschil bij markten is dat de uiteindelijke gebruikers de vraag ernaar bepalen (market pull
in plaats van technology push). Bij duurzame innovaties zijn het overheden en nongouvermentele
organisaties (NGO’s), die de taak van het creëren van markten op zich
nemen door bijvoorbeeld regulerende belastingen, subsidieregelingen of door als
‘launching customer’ op te treden [zij geven dan bij de eigen aankopen de voorkeur aan
[het gebruiken van] de innovatie].
Mobiliseren van middelen (FOI6): Voor alle activiteiten binnen een innovatiesysteem zijn
zowel financiële middelen als voldoende gekwalificeerde mensen nodig. Voor onderzoek
wordt vaak nog wel voldoende geld vrijgemaakt, maar wanneer er opgeschaald moet
worden of er moet een productiefaciliteit gebouwd worden, dan gaan onzekerheden over
het slagen van de technologie een grote rol spelen. In deze moeilijke fase, ook wel ‘vallei
des doods’ genoemd (M. Hekkert & Ossebaard, 2010, p. 72), sneuvelt een groot deel van de
innovatietrajecten. Verder is het van belang, dat de nodige nieuwe kennis wordt
opgenomen in de curricula in het onderwijssysteem.
Tegenspel bieden aan weerstand (FOI7): Vaak roept een innovatie weerstand op bij
belanghebbenden van het bestaande systeem. Door het voeren van politieke lobby’s en het
geven van adviezen in het voordeel van de opkomende technologie kan tegenspel geboden
worden aan deze weerstand. Ook dit kan gezien worden als een speciaal geval van richting
geven aan het zoekproces omdat het een pleidooi in een bepaalde richting
vertegenwoordigt. Ook provinciebesturen kunnen de regering oproepen om regels te
Page 24 Innovatiesysteemanalyse