Download PDF (Dutch) - Future Ideas

Of fosfor gezien moet worden als een milieuprobleem is erg relatief en afhankelijk van de
doelen, die je stelt. “Sinds de jaren ’70-‘80 is de kwaliteit van het oppervlaktewater al wel een
stuk verbeterd (...) dat landbouw de grootste bron is, dat is nog niet zo verschrikkelijk lang,
natuurlijk” (LNV). “Als ik nou in de sloot ga kijken, dan is er toch wel heel veel veranderd. Er zijn
nou percelen waar de kikkers van de ene kant naar de andere kant springen en vissen zo door de
sloot zwemmen; dan denk ik: dat is weer mooi voor elkaar” (AGR3). “Het fosfaat-nitraatprobleem
is overdreven; het water is al schoon, maar vanuit milieu-oogpunt kan het misschien
nog beter” (AGR5, akkerbouw). “Als we het goed doen, (...) dan zou het zo moeten zijn dat
landbouw in het milieu past en daar geen schade toebrengt. En dan kan je je weer afvragen ‘wat
is geen schade?’ Als ik op dit moment met vissers praat, dan zeggen ze ‘gooien jullie eens wat
meer mest in die sloot, want ik kan geen vis meer gevangen krijgen aan de kust; er zitten geen
voedingsstoffen en geen algen meer in het water, dus de vissen zitten allemaal 2 km verder’. Dus
dat is de keerzijde” (AGR3, melkveehouder). Deze laatste opinie wordt vaker aangehaald in de
literatuur, in kranten en op fora: “Er zijn aanwijzingen dat vervanging van fosfaat in
wasmiddelen [lees: vermindering van fosfaatconcentraties] leidt tot een afname van de
vispopulaties in de zee” (de Haes, Jansen, van der Weijden, & Smit, 2009, p. 13). “Verwijder niet
langer met veel energieverspilling alle fosfaat bij de rioolwaterzuivering, zegt hij [bioloog Dolf
Boddeke]. Meer fosfaat zou de kustwateren weer productiever maken. Juist in de fosfaatrijke tijd
van de jaren zestig had de visserij op de Noordzee gouden vangsten” (Zeilmaker, 2011). “Ook
vissers ondervinden de problemen en merken dat de vissen niet meer zijn wat ze waren. Oudere
ervaren vissers voelen met hun vingers dat het water "dun" is. Het water bevat te weinig
"voedsel". Dit komt deels omdat fosfaatvervangers al het leven doden, terwijl fosfaten juist de
basis zijn voor al het voedsel! Het gebrek aan fosfaten zorgt voor minder voedsel voor de
vissen” 11 .
Volgens anderen is er vanuit diverse bedrijfstakken nog weinig oog voor de omgeving. “Steden of
industrieën of boeren, die kijken allemaal naar hun interne processen. (...) Het is heel lang zo
geweest, en dat is ook nog wel zo, dat wat naar de omgeving wordt uitgestoten in het beeld
eigenlijk niet bij de verantwoordelijkheid hoort. Dat wordt weliswaar opgelegd nu door middel
van regelgeving etc, maar het idee dat - als je iets doet in de omgeving - je ook verantwoordelijk
bent voor de gevolgen die het heeft naar de wijdere omgeving toe, dat bestaat eigenlijk nog
slecht” (WU).
Verschillende uitspraken van de geïnterviewde agrarisch ondernemers getuigen ervan, dat er
wel degelijk een besef leeft dat de landbouw zo min mogelijk nadelige effecten op de omgeving
moet hebben. Dit is ook verwoord in de visie van de ZLTO (2009); “op de jaarvergadering werd
een visie gepresenteerd, die ‘van maximaliseren naar optimaliseren’ werd genoemd. Dus niet
meer gaan voor maximale productie (dat is eigenlijk de mantra geweest de afgelopen decennia),
maar meer naar ‘hoe kunnen we optimaal produceren in onze omgeving’ “ (WU). Geïnterviewde
ZLTO1 licht dit als volgt toe: “Wat ZLTO gezegd heeft, is ‘houd er gewoon rekening mee, dat het
én voor jezelf maar ook voor de samenleving belangrijk is, dat wat je doet, dat dat op een
duurzame manier gebeurt’, (...) maar de ZLTO gaat niet op de stoel van de ondernemer zitten.
Het zijn gewoon puur keuzes die je maakt in je bedrijfsvoering. ZLTO geeft géén vaktechnische
adviezen”. De boeren zelf hebben er ook baat bij om de voedingsstoffen bij de gewassen te
houden. “Zo min mogelijk verliezen (...); dat is onze zaak. Alles wat verloren gaat, is niet goed
voor ons, niet goed voor het gras, niet voor het milieu; voor niemand niet. Daar hebben we met
z’n allen niks aan, dus als we dat kunnen beperken, dan is dat een hele goede zaak” (AGR2).”Al
die fosfaten en ook die stikstof trouwens, die dan in de sloot komt ... daar kan ik helemaal niks
meer mee” (van Wijk, melkveehouder op film (ZLTO, Arcadis, Wageningen-UR, & KRW-
Innovatiefonds, 2010 time: 00:59-01:15)).
11 http://www.swnm.nl/het-zieke-water.html en http://visserijnieuws.punt.nl/index.php?r=1&id=425575
Page 44 Innovatiesysteemanalyse