Multidisciplinaire richtlijn Cardiovasculair ... - Diliguide

Noot 37. Bijwerkingen van statines
Het blijkt dat niet iedereen statines even goed verdraagt.
De meest gevreesde bijwerking rabdomyolyse (ernstige myopathie met spierafbraak
en myoglobinemie en myoglobinurie waardoor urine bruin kleurt en nierschade
kan ontstaan) is uiterst zeldzaam: 0,44% per 100 patiëntjaren (Graham 2004). In
de meta-analyse van de Cholesterol Treatment Trialists’ (CTT) Collaborators werden
de gegevens verzameld uit 14 gerandomiseerde trials (n = 90.056) met statines. Rabdomyolyse
trad op bij 0,023% van de 39.884 patiënten in de statinegroep en bij
0,015% van de 39.817 patiënten in de controlegroep. Het 5-jaars ‘excess’ risico op
rabdomyolyse met statines bedroeg 0,01% (Baigent 2005). Genetische varianten bij
de eliminatie van statines kunnen leiden tot een forse toename van de plasmaconcentratie
van een statine (Neuvonen 2008) en maken het moeilijk om te voorspellen bij
wie rabdomyolyse zal optreden.
Myopathie, gedefinieerd als een serumcreatinekinase (CK) gehalte van meer dan
10 keer de normale waarde (Armitage 2007), is als bijwerking beschreven in klinische
trials en postmarketingrapporten (Pasternak 2002), en komt bij 0,1% tot 0,5% van de
patiënten voor. CK-stijging tot 3 keer de bovengrens van de normaalwaarde treedt in
1% tot 2% van gebruikers op en is klinisch niet relevant (Armitage 2007). Het risico
op myopathie hangt waarschijnlijk samen met de statinedosis (Sheikh-Ali 2007).
Lichte stijging van de serumtransaminasen treedt op bij 0,1% tot 1,5% van de statinegebruikers
(meestal tot maximaal 3 keer de bovengrens van de normaalwaarde).
Deze stijgingen lijken klinisch niet relevant te zijn (Armitage 2007). Leverfalen waarbij
een relatie met statinegebruik niet kan worden uitgesloten, lijkt een extreem zeldzaam
fenomeen: minder dan 1 (0,69) per miljoen prescripties (FDA database
genoemd in (Davidson 2007)). Het risico op transaminasestijging lijkt toe te nemen
bij hogere doseringen statine en hogere plasmaconcentratie, niet met de mate van
LDL-verlaging (Josan 2008; Sheikh-Ali 2007). Er zijn geen aanwijzingen dat de
enzymstijging gepaard gaat met een verhoogd risico op blijvende leverschade (Armitage
2007; Charles 2005). Verhoogde transaminasen normaliseren in het algemeen
na staken van de statinebehandeling (Armitage 2007; Charles 2005; Davidson 2007).
Spierpijn of spierstijfheid zonder CK-stijging bij statinegebruikers komt vaker
voor. De gerapporteerde incidentie van spierklachten bij statinegebruik varieert
enigszins. In een meta-analyse van 119 studies met meer dan 86.000 personen was
het risico op spierklachten (zonder een verhoogd CK) 9% groter bij statinegebruikers
dan bij controlepersonen (McClure 2007). In een narratieve review van observationele
studies wordt vermeld dat 5 tot 18% van de statinegebruikers spierklachten krijgt
(Joy 2009).
Bij spierklachten of een stijging van de transaminasen die groter is dan 3 keer de
bovengrens van de normaalwaarde kan men de statinetoediening staken, en eventueel
hervatten in een lagere dosering, of een andere statine voorschrijven na evaluatie
89 KENNISDOCUMENT