Syntheserapport - Vlhora

(een stressdimensie) kon worden verklaard door werkdruk (op die wijze gedefinieerd). Ook de Nederlandse
Arbowet 6 ziet werkdruk als een van de elementen die leiden tot psychosociale arbeidsbelasting.
In de wettekst staat: ‘de factoren seksuele intimidatie, agressie en geweld, pesten en werkdruk
in de arbeidssituatie die stress teweegbrengen’ 7 . In hun onderzoek naar de beleefde werkdruk in de
hogescholen stellen Verbaan en van Helmont (2000): “Het gaat bij een oriëntatie op werkdruk dus om
de mate waarin het werk zo belastend is dat dit leidt tot een bepaald klachtenpatroon. We spreken in
dat geval van belastende of overmatige werkdruk wat ook wel werkstress wordt genoemd.”
Stress wordt door van Veldhoven(2002) gedefinieerd als “Een algemeen syndroom met lichamelijke,
motivationele, emotionele en gedragsmatige aspecten dat een reactie is op (psychische) overbelasting”.
In de eerste studie over stress bij leraren van Kyriacou en Sutcliffe (1977) werd stress bij leraren gedefinieerd
als “de ervaring bij de leraar van onaangename negatieve emoties zoals boosheid, spanning,
frustratie of depressie, die voortkomen uit sommige aspecten van het werk als leraar” (p. 28). Kyriacou
stelde in zijn later werk (1998) dat deze definitie werd gehandhaafd en ook dat ze de basis vormde
van onderzoek naar stress bij leraren dat stress ziet als een emotionele ervaring : de leraar ziet het
klimaat waarin hij moet lesgeven als een gevaar voor zijn welbevinden.
In de SERV-studie (Bamps, 2004) worden twee dimensies van stress onderscheiden: ‘psychische
vermoeidheid’ of ‘herstelbehoefte’ die aanduidt in welke mate iemand vermoeid is, spanningsklachten
heeft en ‘uitgeput’ of ‘op’ is en daarnaast de dimensie ‘welbevinden’ of de mate waarin
men plezier vindt in zijn werk.
2.1.3 Oorzaken van stress
Stressoren zijn stressveroorzakers. Werkdruk is een belangrijke mogelijke stressor. Maar ook andere
vormen van ‘gevaar’ of ‘bedreiging’, zoals agressie op het werk, toekomstonzekerheid kunnen
stressoren zijn. Er zijn ook stressoren buiten het werk. Echtscheidingen en verhuizingen zijn bekende
stressoren, maar ook een huwelijk kan een stressor zijn.
Studies over werkstress hebben uitgewezen dat een hoger werktempo, intensere inspanningen en
steeds snellere veranderingen de voornaamste factoren zijn die bijdragen tot stress op het werk.
Reeds in 1995 wees een studie van het Departement Gezondheid in het Verenigd Koninkrijk (Bennett
et al., 1995) erop dat respondenten die sneller moesten werken meer kans hadden op stress
dan diegenen die trager werkten. Ook andere oorzaken van stress op het werk werden vastgesteld.
Onderzoekers hebben daarom getracht aan de hand van een aantal wetenschappelijke modellen de
oorzaken van stress te achterhalen.
Het populaire DCS (demand–control–support) model van Karasek & Theorell (1990), oorspronkelijk
het demand –control model of job-strain model, onderzoekt het verband tussen de persoon en zijn
omgeving (vooral op het werk) en gebruikt drie dimensies die het ontstaan verklaren van werkstress.
De manier waarop de werknemer zijn werkervaring beleeft, wordt bepaald door deze drie factoren:
(a) demand of taakeisen zoals hoog werktempo, hoge tijdsdruk en moeilijk of belastend werk ; (b)
control of sturingsmogelijkheden; (c) support of ondersteuning. Men verwijst naar deze factoren ook
als het model voor de psychosociale werkomgeving (Karasek & Theorell, 1990).
Toch blijkt meer en meer uit onderzoek dat kenniswerkers die in hoge mate controle hebben over
hun werk – zoals het onderwijzend personeel in het hoger onderwijs – toch te maken hebben met
6 Arbeidsomstandighedenwet Nederland - http://wetten.overheid.nl/BWBR0010346/geldigheidsdatum_05-02-2010
7 Arbowet 2007– Hoofdstuk 1 : Definities en Toepassingsgebied, Art. 3.e.
13