Syntheserapport - Vlhora

zijn volgens het niveau van het onderwijs (Byrne 1991). Ook bleek uit onderzoek dat de persoonlijkheid
van de leerkracht meer bijdraagt tot stress dan de variabelen leeftijd of geslacht (Fontana &
Abouserie, 1993). Hoewel Cooper niet stelt dat de persoonlijkheid belangrijker is dan de variabelen
geslacht, leeftijd en ervaring legt hij toch de nadruk op de manier waarop het individu met stress kan
omgaan (Cooper & Marshall, 1976; Travers & Cooper, 1996).
De Nederlandse Onderwijsraad stelde in 2002 een Advies op voor de minister van Onderwijs, Cultuur
en Wetenschappen, “Toerusten = uitrusten. Werk en werkende in het onderwijs” (2002). Daarin
wordt gesteld dat men de redenen voor de hogere ervaren werkdruk bij leraren kan indelen in drie
clusters: ”kenmerken van het werk (taakaspecten en werkorganisatie), kenmerken van de werkende
(leeftijd, ervaring, belastbaarheid en dergelijke) en externe factoren (maatschappelijke en bestuurlijke
ontwikkelingen)”. Zo stelt de studie dat leraren o.a. worden geconfronteerd met (nieuwe) taken,
dat zij moeten werken met ‘moeilijke’ leerlingen, en dat ze relatief geringe mogelijkheden hebben
om het eigen werk zelf te plannen (regelmogelijkheden). Ook stelde de nota vast dat de ervaren
werkdruk vaak wordt veroorzaakt door de (slechte) werkorganisatie of het ontbreken van een goed
personeelsbeleid, te weinig faciliteiten of een negatieve schoolcultuur). Zoals hierboven werd gesteld
spelen persoonlijke kenmerken zoals leeftijd, psychische stabiliteit, thuissituatie en dergelijke
een belangrijke rol. Daarnaast zijn er ook externe factoren zoals de voortdurende maatschappelijke
veranderingen, de toenemende diversiteit in de leerlingenpopulatie en de veranderingen als gevolg
van het onderwijsbeleid van de overheid die stress veroorzaken.
2.2 Werkdruk in Vlaanderen en het Vlaamse onderwijs
2.2.1 Opzet van de SERV-studie van 2003
De SERV voerde in 2003 een grootschalige studie uit over “Werkdruk en stress in de Vlaamse Hogescholen”
(Bamps, 2004). De doelstellingen van het project waren:
1. peilen naar de psychische vermoeidheid en het welbevinden bij het hogeschoolpersoneel
2. een vergelijking maken tussen hogescholen, departementen, opleidingen en nagaan in hoeverre
er sprake is van (betekenisvolle) verschillen in stressniveaus en in hoeverre deze zijn toe te
schrijven zijn aan een bepaalde organisatie-aanpak of een andere invulling van het personeelsbeleid.
De bedoeling was om aanbevelingen te formuleren op basis van de identificatie van organisatiekenmerken
die leiden tot minder psychische vermoeidheidsproblemen en tot meer motivatie.
Het onderzoek startte met een literatuurstudie gevolgd door een vijftigtal interviews. De literatuurstudie
en de interviews vormden de basis voor de vragenlijst die werd gebruikt voor een grootschalige
bevraging. De onderzoekers onderzochten twee dimensies van stress: de dimensie van psychische
vermoeidheid en de dimensie welbevinden. Ook de organisatiekenmerken van de hogescholen
en departementen of opleidingen werden onderzocht. De selectie van organisatiekenmerken gebeurde
op basis van de literatuur en de gesprekken met personeelsleden en leidinggevenden van de
hogescholen. Alle algemeen directeurs werkten mee aan de bevraging en alle personeelsleden die
slechts in één hogeschool werkten (uitgezonderd gastdocenten en lectoren met een beperkte opdracht)
ontvingen de schriftelijke vragenlijst in hun brievenbakje op de hogeschool. Daar stonden
ook postbussen voor de antwoordformulieren. Wie wou (en het administratief personeel) kon de
vragenlijst online beantwoorden.
16