Van zorg het goede - Toekomstverkenning Gehandicaptenzorg

In de trend van intensivering past ook de cultuur van ‘het verhaal halen’. Wie zich niet gehoord,gezien of serieus genomen voelt zal proberen via de rechter zijn gelijk te halen. Zohebben mensen die langdurig op een wachtlijst werden geplaatst met succes hun recht opzorg weten af te dwingen. En met de nieuwe Wet Gelijke Behandeling zullen chronischzieken en gehandicapten – gesteund door hun steeds sterker wordende belangenorganisaties– hun recht op arbeid en scholing gaan afdwingen.Voor verstandelijk gehandicapten is intensivering van hun leven in de samenleving nietzonder risico’s. Het kan bijvoorbeeld leiden tot een ongezonde leefstijl, onveilig seksueelgedrag, het krijgen van kinderen zonder voldoende vaardigheden voor verantwoord ouderschap,onveiligheid, eenzaamheid of onvoldoende zinvolle dagbesteding. Integratie inde samenleving zónder voldoende professionele ondersteuning leidt soms tot kritiek bijouders die met lede ogen toezien hoe de situatie van hun kind geleidelijk verslechtert. (Zieverder par. 4.1).Tezamen leiden deze vijf I’s tot twee spanningsvelden, die onderling met elkaar in relatiestaan. De eerste is de spanning tussen gelijkheid (bijvoorbeeld in het verzekeringsstelsel)en vrijheid (zelf keuzes willen maken), die de vraag oproept in welke mate men verschillenwil toelaten. Aan de ene kant is men bang voor tweedeling, aan de andere kant wordtdoor veel mensen nu al extra betaald voor nieuwe of extra zorg en dienstverlening. Detweedeling in de zorg is inmiddels al een feit.Ook tussen het streven naar kwaliteit (de beste zorg is de basis) en doelmatigheid bestaateen spanningsveld. De nadruk op efficiency in de zorg van de laatste jaren is ten kostegegaan van de kwaliteit.2.2 Bevolkings- en gezondheidstrendsDe samenleving verzilvert en verkleurtDe komende decennia zal de bevolkingsopbouw in Nederland ingrijpend veranderen: er issprake van ontgroening (minder jongeren), vergrijzing (meer ouderen) en verkleuring(meer allochtonen). Als gevolg van de babyboom van na de Tweede Wereldoorlog, demeer recente babybust (afname geboortecijfer) en de stijging van de levensverwachtingvoltrekt zich een stille demografische revolutie. Dit treft niet alleen de bevolking als geheel,maar ook de beroepsbevolking.Sinds de jaren zestig van de vorige eeuw verkeert Nederland, samen met andere Europeselanden, in een demografische transitie (Lesthaeghe en Verleye 1992). Deze periodewordt gekenmerkt door uitstel van huwelijkssluiting en toename van ongehuwd samenleven,uitstel van ouderschap, een toename van zelfgekozen kinderloosheid en van echtscheiding.Hierdoor groeit het aandeel alleenstaanden en eenoudergezinnen onder dehuishoudens sterk. Deze veranderingen doen zich niet of in veel mindere mate voor bijetnische minderheden.In 2020 zal de bevolking zijn toegenomen van bijna 16,3 miljoen in 2004 tot 16,9 miljoen.De bevolkingsomvang op de nog langere termijn wordt in belangrijke mate bepaald doorde economische groei. Tussen 1970 en 2000 daalde het aandeel nul- tot 25-jarigen vanbijna 50% tot 30%. Dit aandeel zal zich de komende jaren stabiliseren. Onder de bevolkingtot 25 jaar is het aandeel allochtonen relatief hoog (20%).Gemeten naar het percentage 65-plussers is Nederland momenteel het één na jongsteland binnen de EU. Maar dit zal snel veranderen. In de geleidelijke toename van het aantal65-plussers komt na 2010 een versnelling, wanneer de naoorlogse geboortegolf deAOW-gerechtigde leeftijd bereikt. Over twintig jaar behoort Nederland tot de EU-landenmet de oudste bevolking. Het aantal 65-plussers stijgt in de periode 2000 tot 2010 met14% en in de periode 2010 tot 2020 met 46%. Rond 2040 bereikt de vergrijzing haarhoogtepunt. 23% van de totale bevolking is dan 65 jaar of ouder (CBS 2003).17