Van zorg het goede - Toekomstverkenning Gehandicaptenzorg

More documents

Recommendations

Info

Dilemma’sWerkgevers in de gehandicaptenzorg zien zich geconfronteerd met een grote dynamiek inhun omgeving. De noodzakelijke strategische keuzen vragen om een arbeidsmarkt-, opleidings-en personeelsbeleid waarmee zij zich als aantrekkelijke werkgever in een concurrerendearbeidsmarkt kunnen profileren. Men ziet zich geplaatst voor velerlei dilemma’s(Breedveld e.a. 2004).Hoe combineer je bijvoorbeeld de wens tot kwalitatief goede zorg voor cliënten en uitdagendefuncties voor het personeel met de eis om doelmatig te werken? Verticale functiedifferentiatieverhoogt de doelmatigheid van de personeelsinzet, maar kan tegelijkertijdtaakverarming en vermindering van de kwaliteit van de arbeid tot gevolg hebben. Meerintegrale functies betekenen juist taakverrijking voor de medewerkers en een verbeteringvan de kwaliteit voor de cliënt, maar deze kunnen weer ten koste gaan van de efficiency.Schaalvergroting kan de binding met het personeel verminderen, maar dit kan mogelijkworden gecompenseerd door het werken in teams of kleine resultaatgerichte eenheden.Medewerkers in de gehandicaptenzorg hebben een groot commitment, maar deze betrokkenheidkan afbrokkelen als er teveel marktgerichtheid, efficiëntie, kostenbewustzijn entransparantie van hen wordt verlangd.4.3.4 Mantelzorg en vrijwilligerswerkJaarlijks helpen 3,7 miljoen Nederlanders van 18 jaar of ouder hun familieleden of goedebekenden met gezondheidsproblemen of handicaps. 2,4 miljoen van hen doen dat langerdan drie maanden of meer dan acht uur per week. Dat is bijna een vijfde van de bevolkingvan 18 jaar en ouder (De Boer e.a. 2003). Vrouwen zijn hierbij oververtegenwoordigd.Van de zorg die in Nederland wordt geboden is ongeveer driekwart op het conto van dezeinformele of mantelzorg te schrijven. De econoom Van den Berg (2005) heeft in zijn proefschriftbecijferd dat jaarlijks voor € 4 miljard aan mantelzorg wordt geleverd.Net als informele zorg wordt ook vrijwilligerswerk onbetaald verricht. Ruim 30% van devolwassen Nederlanders neemt regelmatig deel aan een vorm van vrijwilligerswerk, vanwie naar schatting de helft in de zorg actief is (Breedveld e.a. 2004, Van Dam e.a. 1998).Vooral mensen boven de 50 jaar en met een kerkelijke binding zijn actief.Mantelzorg en vrijwilligerswerk liggen in elkaars verlengde, maar er zijn wezenlijke verschillen.Zo is de relatie van de zorgontvanger met de vrijwilliger minder emotioneel getintdan die met de mantelzorger. Doordat een vrijwilliger via een (vrijwilligers)organisatiewerkt, kan hij of zij daarop terugvallen voor steun of advies. Een mantelzorger beschiktniet over zo’n achterwacht. Het geven van mantelzorg is geen vrijwillige keuze, het overkomtje.Volgens enquête- en tijdbudgetonderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau was in2002 27% van de Nederlanders ouder dan 18 jaar actief in de mantelzorg en 33% in hetvrijwilligerswerk. Zij besteedden gemiddeld 4,7 uur per week aan mantelzorg en 6,4 uuraan vrijwilligerswerk (Breedveld e.a. 2004).Ontwikkelingen in vraag en aanbodVanaf het begin van de jaren negentig is de deelname aan mantelzorg en vrijwilligerswerkredelijk constant gebleven (Breedveld e.a. 2004). De meest recente studie van het SCPnaar vrijwilligerswerk concludeert evenwel, dat twee op de vijf vrijwilligersorganisaties meteen tekort aan vrijwilligers kampt. Dit tekort is het sterkst bij vrijwilligersorganisaties op hetterrein van zorg en hulpverlening (Devilee 2005). Deze organisaties hebben met namebehoefte aan mannelijke vrijwilligers tussen 30 en 50 jaar en aan allochtone vrijwilligers.Mensen denken zelf dat ze in de toekomst minder vrije tijd zullen hebben en dat de tijdsdrukzal toenemen. Van de mensen ouder dan 16 jaar verwacht 15% dat zij over vijf jaarminder tijd aan vrijwilligerswerk zullen besteden (Sociaal Cultureel Rapport 2004).Moderne vrijwilligers lijken zich minder gedurende lange tijd aan een project of organisatiete willen binden, terwijl tegelijkertijd traditionele maatschappelijke verbanden zoals kerke-49
lijke organisaties hun dwingende karakter steeds meer verliezen. Toch blijkt dat nogsteeds twee op de vijf vrijwilligers vijf tot tien jaar voor dezelfde vrijwilligersorganisatiewerken (Devilee 2005).De laatste decennia zijn patiënten- en cliëntenorganisaties een in de zorg niet meer wegte denken machtsfactor geworden. Zij werken zowel met beroepskrachten als met vrijwilligersen komen op voor de belangen van bepaalde groepen cliënten (en hun ouders), zorgenvoor lotgenotencontact en bieden ondersteuning aan mantelzorgers en vrijwilligers.Ook zijn er aparte ondersteuningsorganisaties en expertisecentra voor mantelzorgers envrijwilligers. Organisaties voor patiënten, cliënten, mantelzorgers en vrijwilligers wordendoor de overheid financieel ondersteund.Informele of mantelzorg is dikwijls geen eigen of vrijwillige keuze, deze zorg wordt gegevenomdat het nodig is. Voor 32% van de mantelzorgers zijn liefde en genegenheid hetbelangrijkste motief, gevolgd door ‘ik vind het vanzelfsprekend om te doen’. Zij laten hunnaasten niet zomaar in de steek en ervaren vaak een morele druk of plicht tot zorgen. Hetverlenen van langdurige intensieve mantelzorg kan zeer belastend zijn: lichamelijk, psychisch,emotioneel, sociaal en financieel. 8% van de mantelzorgers voelt zich overbelast(De Boer e.a. 2003).Voor de langere termijn wordt verwacht dat de vraag naar mantelzorg en vrijwilligerszorgzal toenemen, terwijl het aanbod zal verminderen. Dit heeft verschillende oorzaken.Door de (dubbele) vergrijzing wordt de behoefte aan (mantel)zorg groter. Mantelzorgersen vrijwilligers zelf worden ook steeds ouder. Ook de extramuralisering van zorg en hetbeleid om mensen met beperkingen zoveel mogelijk in de samenleving op te nemen vergrotende behoefte aan mantelzorg en vrijwilligers.De toekomstige beschikbaarheid van vrouwen en ouderen voor informele en vrijwilligerszorgwordt beperkt door de toename van de arbeidsparticipatie van vrouwen en het beleidom oudere werknemers langer te laten doorwerken. Ook de veranderende gezinssamenstellingis van invloed op het toekomstige aanbod. Er zijn minder kinderen per gezin, meerdoor echtscheiding opgebroken gezinnen en familieleden wonen verder uit elkaar.Tenslotte leidt de individualisering ertoe dat mensen minder snel bereid zijn een grootdeel van hun eigen leven opzij te zetten om mantelzorg te verlenen. Ook willen mensenmet beperkingen minder afhankelijk zijn van familie en geven zij vaker de voorkeur aanprofessionele zorg.Meer nadruk op eigen verantwoordelijkheidOm de oplopende zorgkosten te beteugelen en dreigende personeelstekorten in de zorgte bezweren legt het kabinet Balkenende II een grote nadruk op de eigen verantwoordelijkheidvan burgers. Mensen moeten zelf en samen doen wat ze zelf en samen kúnnendoen. Alvorens een beroep te doen op collectief gefinancierde ondersteuningsvoorzieningen,moet men het eigen sociale netwerk aanspreken.Bij de indicatiestelling wordt steeds meer rekening gehouden met de mantelzorg die alwordt geboden. Dit deel van de zorg wordt veelal niet geïndiceerd. In het document ‘GebruikelijkeZorg’ van de Landelijke Vereniging van Indicatieorganen is precies vastgelegdwelke zorg van huisgenoten mag worden verwacht. Bij toewijzing van AWBZ-zorg wordter vanuit gegaan dat deze ‘gebruikelijke zorg’ door inwonende familieleden wordt geleverd.De richtlijn heeft betrekking op de eerste drie maanden, daarna wordt gesprokenvan ‘mantelzorg’ en wordt er in de indicatiestelling rekening mee gehouden in hoeverre demantelzorger in staat en bereid is om zorg te leveren.De visie in het huidige beleid is dat formele zorg aanvullend moet zijn op mantelzorg,maar dat mantelzorgers, gezien het collectieve belang van hun werk, door de overheidgesteund en gefaciliteerd moeten worden. Met behulp van mantelzorgondersteuning wilde overheid de draaglast van mantelzorgers verminderen en hun draagkracht vergroten.Organisaties van mantelzorgers vinden de huidige ondersteuningsvoorzieningen echteronvoldoende. Met wettelijke verlofregelingen wil de overheid de combinatie van mantel-50
Page 3 and 4: Postbus 4822300 AL LeidenTel: 071 5
Page 5 and 6: 7. Ondernemerschap in zorgzaken 797
Page 7 and 8: Het lokale beleid is bepalend voor
Page 9 and 10: Commerciële zorgorganisaties met e
Page 12 and 13: 1 INLEIDING1.1 Doelstelling, achter
Page 14: Ook zijn gesprekken gehouden met sl
Page 17 and 18: slechtzienden. Veel aandacht is nod
Page 19 and 20: In 2020 bestaat een kwart van de Ne
Page 21 and 22: de uitgaven aan gezondheidszorg in
Page 23 and 24: het BBP van 2020 is in dat geval 7,
Page 25 and 26: 3.2 Modernisering van de AWBZTegeli
Page 28 and 29: Aan mensen met beperkingen worden t
Page 30 and 31: 4 TRENDS EN ONTWIKKELINGEN IN DE GE
Page 32 and 33: Hoewel er brede steun is voor de fi
Page 34 and 35: Tabel 4.2: Woon-, verblijfs- en dag
Page 36 and 37: Tabel 4.3: De woonsituatie van cli
Page 38 and 39: Meer voorzieningen dichtbij huisDe
Page 40 and 41: WonenHet aantal aangepaste zelfstan
Page 42 and 43: domeinen van het leven. Naast exper
Page 44 and 45: Tabel 4.5: Raming van de verdeling
Page 46 and 47: Instellingen zoeken dus breed opgel
Page 48 and 49: Opvallend is dat mensen die voor ve
Page 52 and 53: zorg en betaalde arbeid bevorderen.
Page 54: Basisfuncties in een geïntegreerd
Page 57 and 58: worden omgezet in spraak en omgekee
Page 59 and 60: Voor velen en in allerlei omstandig
Page 61 and 62: Tabel 5.1: Negen componenten van kw
Page 63 and 64: Behalve het biopsychosociale model
Page 65 and 66: Tabel 5.6: Supports ter bevordering
Page 67 and 68: Tabel 5.7 Componenten van kwaliteit
Page 69 and 70: Om de betekenis van de ICF voor de
Page 72 and 73: 6 PROFESSIONALITEIT EN KWALITEIT VA
Page 74 and 75: arts zo voorbereid, dat de cliënt
Page 77 and 78: Tabel 6.1: Communicatie-Zorg-Vignet
Page 79 and 80: 6.3 Organisatie rondom zorgprofessi
Page 81 and 82: uimte moeten krijgen om het vertrou
Page 83 and 84: zich kunnen identificeren en waar z
Page 85 and 86: de cliënt. Binnen bepaalde grenzen
Page 87 and 88: Meer maatschappelijke verantwoordel
Page 89 and 90: kundigen. Hun werk is evidence base
Page 91 and 92: Na een lange periode waarin de nadr
Page 93 and 94: verzorgen, ondersteunen en begeleid
Page 95 and 96: Positie van professionalsCliënten
Page 97 and 98: Positie en mogelijkheden voor clië
Page 100 and 101:
LiteratuurAakster, C.W. en J.W. Gro
Page 102 and 103:
Cremers, Ger, Gert Jan Gelderblom e
Page 104 and 105:
Lennox, A.S.K. (2002), 5 Year Diary
Page 106 and 107:
Schalock, Robert L. (red.) (1997),
Page 108 and 109:
Wetenschappelijke Raad voor het Reg
Page 110 and 111:
SAMENSTELLING SCENARIOCOMMISSIEDe h
Page 112 and 113:
VERKLARING GEBRUIKTE AFKORTINGENAAM
Page 114:
Waar dit mogelijk was is aan auteur
show all

Van zorg het goede - Toekomstverkenning Gehandicaptenzorg

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?