Van zorg het goede - Toekomstverkenning Gehandicaptenzorg

er juist een overschot aan sociaal-agogisch personeel van meer dan 4% wordt voorzien.Een belangrijke vraag is dan ook of tekorten aan verpleegkundigen en verzorgenden kunnenworden opgevangen door sociaal-agogen en zo ja hoe dat kan worden bereikt.Er zijn grote regionale verschillen in het tempo van de vergrijzing, het aantal schoolverlaters,het potentieel aan herintreders, de positie van de beroepsopleidingen en de woonwerkbalans.Werkgevers zullen dan ook de ontwikkelingen op de regionale arbeidsmarktnauwlettend moeten volgen.Op de langere termijn zal de arbeidsbehoefte in de sector zorg en welzijn – met name alsgevolg van de vergrijzing – een sterke groei te zien geven. Bij een veronderstelde volumegroeivan 2,5% per jaar en een evenredige toename van personeel zal het aandeelwerkenden in zorg en welzijn tot 2025 ten opzichte van de gehele beroepsbevolking inNederland toenemen van 13% naar 22%. Dit betekent dat in 2025 maar liefst één op devier werknemers in de sector zorg en welzijn zou moeten werken (Van Dijk en Van derWindt 2003). In het voorzichtigste scenario met de meest karige zorg zouden er de komendetwintig jaar 100.000 mensen bij moeten. In het meest uitbundige scenario zal dezorgsector met 300.000 werknemers moeten groeien. Het zal heel moeilijk zijn zo’n sterkegroei te realiseren, al moet wel worden bedacht dat er de afgelopen twintig jaar ook235.000 werknemers in de zorg zijn bijgekomen. Veel zal afhangen van de ontwikkelingvan de economie: bij een hoogconjunctuur zal ook in andere sectoren de vraag naar arbeidstijgen, terwijl bij een laagconjunctuur mensen graag in de zorg komen werken.Deze sterke groei in de vraag naar arbeid in de toekomst stelt – samen met de grote dynamiekin de omgeving – hoge eisen aan het arbeidsmarkt-, opleidings- en HRM-beleidvan de instellingen. Het werk in de gehandicaptenzorg moet zo aantrekkelijk mogelijkworden gemaakt, er is een actieve – en onconventionele – werving vereist voor opleidingenen banen, er moet ruimte komen voor nieuwe functies en beroepen en zuinig wordenomgesprongen met het zittende personeel. En alsof dat allemaal nog niet genoeg is zalook de arbeidsproductiviteit moeten worden verhoogd, echter zónder dat de kwaliteit vanzorg en arbeid daaronder te leiden hebben.4.3.2 OpleidingenHet aantal leerlingen in de verpleegkundige of verzorgende opleidingen is in 2004 voorhet eerst sinds 1997 gedaald. Bij de sociaal-pedagogische opleidingen zien we juist eendoorgaande stijging. Bij beiden neemt de instroom in de Beroeps Begeleidende Leerweg(BBL) af en in de Beroepsopleidende Leerweg (BOL) toe (Van der Windt e.a. 2005). 20Bij een laag personeelsverloop, zijn instellingen geneigd weinig BBL-leerlingen aan tetrekken. Maar om de gunstige situatie op de arbeidsmarkt ook na 2007 te continueren,moet het huidige – gezamenlijke – marktaandeel van verpleegkundige/verzorgende ensociaal-pedagogische opleidingen op het peil van 2004 blijven en geleidelijk aan groeien.Het vergroten van de instroom in de opleidingen wordt echter bemoeilijkt door een verminderdeuitstroom uit het voortgezet onderwijs, met name het VMBO-theoretische leerweg(de vroegere MAVO). Het potentiële aanbod voor kwalificatieniveau 4 daalt daardoorin 10 jaar tijd met 15%.Nieuwe functies en competentiesDe ontwikkelingen in de gehandicaptenzorg leiden tot een meer gedifferentieerde vraagnaar arbeid. Aan de ene kant is er behoefte aan brede professionals, die contactpersoonzijn voor cliënten, vrijwilligers, mantelzorgers en (para)professionals en hulpverleningsprocessenkunnen coördineren (regierol). Aan de andere kant zijn juist meer specialistennodig, die specifieke competenties kunnen inzetten voor bepaalde groepen en problemen.20 De Beroepsbegeleidende Leerweg is een combinatie van werken en leren. De beroepsopleidende leerwegis een combinatie van leren en stage.44