Van zorg het goede - Toekomstverkenning Gehandicaptenzorg

4 TRENDS EN ONTWIKKELINGEN IN DE GEHANDICAPTENZORG4.1 Maatschappelijke positie van mensen met beperkingenDe huidige maatschappelijke positie van mensen met beperkingen in relatie tot het overheidsbeleidis helder door De Klerk in beeld gebracht (SCP-Rapportage Gehandicapten2002). In het rapport is nagegaan in welke mate mensen met lichamelijke beperkingen ofverstandelijke handicaps deelnemen aan de samenleving op verschillende domeinen: onderwijs,arbeid, inkomen, vrije tijd, wonen en zorg. De eindevaluatie van De Klerk is kritisch.Er valt nog zeer veel te verbeteren.Veel nieuw ingevoerde wetgeving (op het gebied van gelijke behandeling, arbeids-(re)ïntegratie en (speciaal) onderwijs) en de daarmee samenhangende voorzieningen zijnerop gericht om mensen met beperkingen meer te laten deelnemen aan de maatschappijof hen te compenseren wanneer die deelname problematisch is. Dat doel is volgens hetSCP maar gedeeltelijk bereikt. Voor een deel komt dat doordat de wetten een te korte geschiedenishebben om nu al effecten van de invoering te mogen verwachten.Daar waar wetgeving al langer van kracht is, zoals de Wet Voorzieningen Gehandicapten(WVG), is een erg wisselend beeld te zien. Dankzij die wet beschikken zeer veel mensenmet beperkingen over woningaanpassingen. Hierdoor zijn ze, naar hun eigen mening,minder afhankelijk van anderen en kunnen ze langer zelfstandig blijven wonen. Over deWVG-voorzieningen voor vervoer zijn gebruikers minder positief. Terwijl mensen met beperkingenvroeger een vergoeding kregen waarmee zij hun zelfgekozen vervoer betaalden,zijn zij nu vaak aangewezen op collectief vervoer. Dit laatste blijkt in de praktijk vooraltot een gebrek aan flexibiliteit te leiden, waardoor mensen met beperkingen met namein hun vrije tijdsactiviteiten worden beknot.Keuzevrijheid en toegankelijkheidDe nieuwe wetgeving heeft niet alleen tot doel de feitelijke deelname aan de samenlevingte vergroten, ze is er ook op gericht de keuzevrijheid van mensen met beperkingen uit tebreiden. Ook hier is de vraag of dit echt lukt. Keuzevrijheid bestaat bij de gratie van toegankelijkheid.Als delen van de samenleving feitelijk zijn afgesloten voor mensen met beperkingenvalt er niets te kiezen.Uit de gegevens in het SCP-rapport blijkt, dat Nederland nog steeds onvoldoende toegankelijkis voor mensen met beperkingen. Dat geldt zowel voor het onderwijs, de arbeidsmarkt,openbare gebouwen, als de eigen woning, openbaar vervoer, zorg, vrijwilligerswerken het verenigingsleven.Er wordt wel beleid gevoerd om die toegankelijkheid te verbeteren, maar de maatregelenzijn onvoldoende verplichtend, waardoor men zich er gemakkelijk aan kan onttrekken. Dein 2003 van kracht geworden ‘aanbouw’-Wet Gelijke Behandeling voor gehandicapten enchronisch zieken richt zich voorlopig alleen op discriminatie bij arbeid, beroepsonderwijsen openbaar vervoer. Met de persoonsgebonden financiering wil men de positie van gehandicaptenop de arbeidsmarkt en in het onderwijs versterken, maar er zijn voor werkgeversen scholen weinig prikkels en sancties. Nieuwe gebouwen en middelen voor openbaarvervoer moeten voor gehandicapten toegankelijk zijn, maar de aanpassing van bestaandefaciliteiten wordt als te kostbaar beschouwd.Een geheel andere kant van de toegankelijkheid is dat men over de financiële middelenmoet beschikken om mee te doen. Bij een minderheid van de personen met beperkingenschort het daaraan. Ze beschikken niet over de middelen voor een normaal uitgaansgedrag,sociaal verkeer of voor hand- en spandiensten. Onder deze groep is sprake van socialedeprivatie, die des te schrijnender is nu de private rijkdom in Nederland zo sterk istoegenomen. Uit recent onderzoek van de CG-Raad blijkt, dat in 2004 – als gevolg van29