Van zorg het goede - Toekomstverkenning Gehandicaptenzorg

Dilemma’sWerkgevers in de gehandicaptenzorg zien zich geconfronteerd met een grote dynamiek inhun omgeving. De noodzakelijke strategische keuzen vragen om een arbeidsmarkt-, opleidings-en personeelsbeleid waarmee zij zich als aantrekkelijke werkgever in een concurrerendearbeidsmarkt kunnen profileren. Men ziet zich geplaatst voor velerlei dilemma’s(Breedveld e.a. 2004).Hoe combineer je bijvoorbeeld de wens tot kwalitatief goede zorg voor cliënten en uitdagendefuncties voor het personeel met de eis om doelmatig te werken? Verticale functiedifferentiatieverhoogt de doelmatigheid van de personeelsinzet, maar kan tegelijkertijdtaakverarming en vermindering van de kwaliteit van de arbeid tot gevolg hebben. Meerintegrale functies betekenen juist taakverrijking voor de medewerkers en een verbeteringvan de kwaliteit voor de cliënt, maar deze kunnen weer ten koste gaan van de efficiency.Schaalvergroting kan de binding met het personeel verminderen, maar dit kan mogelijkworden gecompenseerd door het werken in teams of kleine resultaatgerichte eenheden.Medewerkers in de gehandicaptenzorg hebben een groot commitment, maar deze betrokkenheidkan afbrokkelen als er teveel marktgerichtheid, efficiëntie, kostenbewustzijn entransparantie van hen wordt verlangd.4.3.4 Mantelzorg en vrijwilligerswerkJaarlijks helpen 3,7 miljoen Nederlanders van 18 jaar of ouder hun familieleden of goedebekenden met gezondheidsproblemen of handicaps. 2,4 miljoen van hen doen dat langerdan drie maanden of meer dan acht uur per week. Dat is bijna een vijfde van de bevolkingvan 18 jaar en ouder (De Boer e.a. 2003). Vrouwen zijn hierbij oververtegenwoordigd.Van de zorg die in Nederland wordt geboden is ongeveer driekwart op het conto van dezeinformele of mantelzorg te schrijven. De econoom Van den Berg (2005) heeft in zijn proefschriftbecijferd dat jaarlijks voor € 4 miljard aan mantelzorg wordt geleverd.Net als informele zorg wordt ook vrijwilligerswerk onbetaald verricht. Ruim 30% van devolwassen Nederlanders neemt regelmatig deel aan een vorm van vrijwilligerswerk, vanwie naar schatting de helft in de zorg actief is (Breedveld e.a. 2004, Van Dam e.a. 1998).Vooral mensen boven de 50 jaar en met een kerkelijke binding zijn actief.Mantelzorg en vrijwilligerswerk liggen in elkaars verlengde, maar er zijn wezenlijke verschillen.Zo is de relatie van de zorgontvanger met de vrijwilliger minder emotioneel getintdan die met de mantelzorger. Doordat een vrijwilliger via een (vrijwilligers)organisatiewerkt, kan hij of zij daarop terugvallen voor steun of advies. Een mantelzorger beschiktniet over zo’n achterwacht. Het geven van mantelzorg is geen vrijwillige keuze, het overkomtje.Volgens enquête- en tijdbudgetonderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau was in2002 27% van de Nederlanders ouder dan 18 jaar actief in de mantelzorg en 33% in hetvrijwilligerswerk. Zij besteedden gemiddeld 4,7 uur per week aan mantelzorg en 6,4 uuraan vrijwilligerswerk (Breedveld e.a. 2004).Ontwikkelingen in vraag en aanbodVanaf het begin van de jaren negentig is de deelname aan mantelzorg en vrijwilligerswerkredelijk constant gebleven (Breedveld e.a. 2004). De meest recente studie van het SCPnaar vrijwilligerswerk concludeert evenwel, dat twee op de vijf vrijwilligersorganisaties meteen tekort aan vrijwilligers kampt. Dit tekort is het sterkst bij vrijwilligersorganisaties op hetterrein van zorg en hulpverlening (Devilee 2005). Deze organisaties hebben met namebehoefte aan mannelijke vrijwilligers tussen 30 en 50 jaar en aan allochtone vrijwilligers.Mensen denken zelf dat ze in de toekomst minder vrije tijd zullen hebben en dat de tijdsdrukzal toenemen. Van de mensen ouder dan 16 jaar verwacht 15% dat zij over vijf jaarminder tijd aan vrijwilligerswerk zullen besteden (Sociaal Cultureel Rapport 2004).Moderne vrijwilligers lijken zich minder gedurende lange tijd aan een project of organisatiete willen binden, terwijl tegelijkertijd traditionele maatschappelijke verbanden zoals kerke-49