Van zorg het goede - Toekomstverkenning Gehandicaptenzorg

7 ONDERNEMERSCHAP IN ZORGZAKEN7.1 InleidingIn de vorige hoofdstukken bespraken wij de trends en ontwikkelingen in de samenlevingen de (gehandicapten)zorg, de operationalisering van het begrip ‘kwaliteit van leven’ ende kenmerken van professionaliteit in het uitvoerende werk in de gehandicaptenzorg.In dit hoofdstuk verkennen we de vormen van ondernemerschap van waaruit professionelezorg en ondersteuning aan mensen met beperkingen kan worden geleverd, met alsdoel hun kwaliteit van leven te verhogen. In een context van gereguleerde marktwerkingzal ondernemerschap voor de publieke zorgzaak een plaats krijgen naast ondernemerschapvoor een markt van commerciële dienstverlening.Ondernemerschap in de publieke sector is een hot topic, zoals blijkt uit recent verschenenrapporten van onder meer de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid(2004), de Sociaal Economische Raad (2005) en het Wetenschappelijk Instituut voor hetCDA (2005).‘Maatschappelijke ondernemingen’ geven uitvoering aan doelen van de overheid en bepalendaarbij zelf, voor eigen risico en rekening, met (SER 2005) of zonder (WRR 2004,CDA 2005) winstoogmerk, hun eigen doelstelling en werkwijze. De overheid legt verantwoordingvoor haar beleid af in het parlement. In ruil voor financiering stellen de ondernemingenwerkwijzen en informatie beschikbaar om de toegankelijkheid, continuïteit eneffectiviteit van de zorg te verbeteren. Maatschappelijke inbedding krijgt gestalte door horizontaleverantwoording aan belangrijke stakeholders in de samenleving. Er gaan stemmenop om voor de ‘maatschappelijke onderneming’ een nieuwe rechtspersoon in hetleven te roepen, naast bijvoorbeeld de stichting of de vereniging.7.2 Bewijzen van goede dienstverleningIn hoofdstuk 3 beschreven wij de verschuivingen in het rijksoverheidsbeleid van aanbodsturingnaar marktwerking, waardoor een ondernemende zorgsector steeds meer in debelangstelling komt te staan. ‘Maatschappelijk ondernemerschap’ zou de opbrengsten vanmarktwerking ten goede moeten laten komen aan de zorg. De praktische invulling vanmaatschappelijk ondernemerschap is veelvuldig onderwerp van debat, ook in de gehandicaptenzorg.Na een lange periode waarin bezuinigingen en efficiëntiekortingen hun tol hebben geëist,staan de organisatie, kosten en kwaliteit van de zorg – en de rol van de overheid daarbij –volop op de publieke agenda. In het rapport Bewijzen van goede dienstverlening betoogtde WRR, dat het geïnstitutionaliseerde wantrouwen, dat tussen de verschillende partijenis ontstaan, middelmatige kwaliteit en risicomijdend gedrag tot gevolg heeft gehad.“Er is een geïnstitutionaliseerd wantrouwen tussen overheden, burgers, instellingenen professionals met een eenzijdige nadruk op regelen, disciplineren,afrekenen en controleren. Dit geeft veel problemen rond kwaliteit, toegankelijkheiden doelmatigheid van maatschappelijke dienstverlening. Door het afrekenenop gemiddelden met de focus op negatieve resultaten en niet op positieveuitkomsten gaat het regiem van de middelmaat regeren. Verantwoordelijke bestuurdersen toezichthouders gaan dan risico vermijden.” (WRR 2004)Gepleit wordt voor herstel van de ruimte voor zorgprofessionals om – vanuit een vertrouwensbasis– de wensen en behoeften van cliënten te verbinden aan de kennis en kundevan beroepsbeoefenaren. Organisaties en professionals in de zorg zouden voldoende79