NJB-1526

1249
Gaswinning Groningen
Aansprakelijkheid van
de mijnbouwexploitant
Over causaliteit en preventie
Fokko Oldenhuis 1
Mijnbouw in Nederland heeft een lange traditie en begint niet bij Slochteren. Ook de schadevergoeding als
gevolg van mijnbouw kent een lange traditie. De Mijnwet 1810 (Napoleon) kende een absolute aansprakelijkheid
van de mijnbouwexploitant voor de schade die de huiseigenaar daardoor leed (artikel 15). 2 In 2003 was
de Mijnwet van 1810 - nadat zij twee keer was aangepast – rijp om te worden vervangen. 3 Bij de totstandkoming
werd lang gesproken over de omkering van de bewijslast, maar uiteindelijk koos de wetgever hier niet
voor. Nu ligt er een initiatief van een tweetal Kamerleden in de vorm van een amendement op de Mijnbouwwet,
dat reeds in de Tweede Kamer werd aangenomen. 4 Is dat nodig, verstandig, lost het problemen op? Naast
de causaliteitskwestie wordt in deze bijdrage (kort) ingegaan op de vraag onder welke omstandigheden de
kosten die gepaard gaan met preventieve maatregelen op de exploitant kunnen worden verhaald.
1. Grondslag en normschending
In HR 31 december 1920, NJ 1921/230 (Kasteel Strijthagen)
– we leven dan nog onder het regime van de Mijnwet –
wordt de vraag naar de aansprakelijkheid van de exploitant
beantwoord aan de hand van de onrechtmatige daad, zij
het dat in die beslissing het absolute karakter van artikel
15 Mijnwet 1810 doorklonk. Als gevolg van de exploitatie
van een steenkolenmijn was kasteel Strijthagen komen te
verzakken. De rechtbank oordeelde dat de Exploitatie Maatschappij
op grond van de Mijnwet 1810 ‘absoluut aansprakelijk
is voor elke schade, door hare exploitatie aan den
bovengrond toegebracht’. Het hof bevestigde de beslissing
van de rechtbank, zij het op andere gronden. 5 De Hoge
Raad bekrachtigt de beslissing van het hof, waarbij de aansprakelijkheid
van de exploitant werd aangenomen. De
Hoge Raad benadrukt vervolgens – in navolging van het
hof – dat het antwoord op de vraag of de verzakking het
gevolg is van de mijnbouwexploitatie in de sleutel van de
ervaringsregels dient te worden geplaatst. 6
De Mijnbouwwet 2003 regelt de wijze waarop de winning
van delfstoffen mag plaatsvinden. De aansprakelijkheid
voor schade als gevolg van de winning wordt niet in
de Mijnbouwwet geregeld, maar in het Burgerlijk Wetboek.
De ‘vloer’ voor aansprakelijkheid van de exploitant
werd kort na de invoering van het Nieuwe Burgerlijk Wetboek
in 1992 gelegd bij de invoering van de Wet Aanvulling
Gevaarlijke Stoffen en Verontreiniging van Lucht,
Water en Bodem (1995). 7 Bij deze Aanvullingswet 1995
werd in artikel 6:177 BW een risicoaansprakelijkheid
geformuleerd voor de exploitant van een mijnbouwwerk
als gevolg van schade door uitstroming van delfstoffen
(blow-out). 8 Dat het hier om een zeer vergaande risicoaansprakelijkheid
gaat blijkt uit de memorie van toelichting:
gevaren zullen zich zelden verwezenlijken, maar als zij
zich verwezenlijken is het des te meer onaanvaardbaar
dat de gevolgen daarvan niet worden gedragen door de
exploitant. 9 Tijdens de totstandkoming van de Mijnbouwwet
2003 werd de risicoaansprakelijkheid van artikel
6:177 BW verbreed en werd aan die bepaling een risicoaansprakelijkheid
toegevoegd voor schade die ontstaat
door ‘beweging van de bodem’ als gevolg van exploitatie
van de bodem (artikel 6:177 lid 4 BW). 10 Beweging van de
bodem is ruimer dan beweging van de bodem door aardbevingen.
Bodemverzakking als gevolg van de exploitatie
valt daar ook onder. Schuld van de exploitant is niet vereist;
evenmin dat er sprake is van een gebrek. Causaliteit
is voldoende.
Ook de memorie van toelichting bij het Ontwerp Mijnbouwwet
(2003) heeft een scherp oog voor mogelijke schade
die burgers lijden als gevolg van mijnbouwexploitatie:
de schade dient voor rekening te komen van degene die
de schade heeft veroorzaakt en tevens het economisch
profijt heeft. 11 De vergaande aansprakelijkheid van de
exploitant is geheel in lijn met de mening van de beroem-
1724 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 03-07-2015 – AFL. 26