NJB-1526

Rechtspraak
Hoge Raad
Het middel betoogt dat het hof bij de beoordeling
van de vraag of de onderhavige collectieve
actie onder de bescherming van art. 6,
aanhef en onder 4, ESH valt, ten onrechte
beslissende betekenis heeft toegekend aan
de in eerdere rechtspraak ontwikkelde zwaarwegende
procedureregels (‘spelregels’). De
door het hof genoemde ‘spelregels’ zijn a. dat
een collectieve actie van werknemers, in verband
met de daardoor (mogelijk) geschade
belangen van de werkgever en derden, tijdig
tevoren aan de werkgever behoort te worden
aangezegd, en b. dat de actie een ultimum
remedium dient te zijn, waarin ligt besloten
dat zij mede dient te worden getoetst aan de
beginselen van proportionaliteit en subsidiariteit.
Bij de beoordeling stelt de Hoge Raad
voorop dat in HR 31 oktober 2014,
ECLI:NL:HR:2014:3077 (FNV c.s. vs. Enerco),
over het stelsel van de art. 6 en G ESH en de
verhouding tussen deze bepalingen ligt
besloten dat de ‘spelregels’ niet langer een
zelfstandige maatstaf zijn om te beoordelen
of een collectieve actie rechtmatig is. De naleving
daarvan is dus niet langer een zelfstandige
voorwaarde voor die rechtmatigheid. Dit
neemt niet weg dat die spelregels (niet alleen
die welke in deze zaak door het hof zijn
genoemd) nog steeds van belang zijn bij de
beantwoording van de vraag of de uitoefening
van het recht op collectief optreden in
een concreet geval dient te worden beperkt
of verboden langs de weg van art. G ESH. Zij
zijn weliswaar niet langer als zodanig voorwaarden
voor toelaatbaarheid van de actie,
maar nog wél gezichtspunten bij de beoordeling
of de actie moet worden beperkt of verboden.
Het belang van de spelregels als
gezichtspunten is echter niet steeds hetzelfde.
In het geval van bijvoorbeeld een algehele
werkstaking hebben zij groot gewicht, maar
dit is in mindere mate het geval wanneer
sprake is van een ‘prikactie’ van beperkte
duur waardoor geen grote schade wordt aangericht.
Met het voorgaande strookt dat niet
langer in zijn algemeenheid als een zelfstandige
voorwaarde voor toelaatbaarheid van
een collectieve actie kan worden gesteld dat
zij als uiterste middel wordt ingezet. Het
vorenstaande betekent dat, indien de organisatoren
van een collectieve actie aannemelijk
maken dat de actie redelijkerwijze kan bijdragen
aan doeltreffende uitoefening van het
recht op collectief onderhandelen, deze actie
onder het bereik valt van art. 6 aanhef en
onder 4 ESH en dus in beginsel moet worden
aangemerkt als een rechtmatige uitoefening
van het sociale grondrecht op collectieve
actie. Het ligt dan op de weg van de werkgever
of de derde die eist dat de uitoefening
van het recht op collectieve actie in het concrete
geval wordt beperkt of uitgesloten, om
aannemelijk te maken dat deze beperking of
uitsluiting naar de maatstaf van art. G ESH
gerechtvaardigd is. Dit laatste is slechts het
geval indien beperkingen aan het recht op
collectieve actie maatschappelijk gezien dringend
noodzakelijk zijn. Bij de beoordeling óf
een beperking of uitsluiting van de uitoefening
van het recht op collectieve actie in het
concrete geval, maatschappelijk gezien, dringend
noodzakelijk is, dient de rechter alle
omstandigheden mee te wegen. Daarbij kunnen
onder meer van belang zijn de aard en
duur van de actie, de verhouding tussen de
actie en het daarmee nagestreefde doel, de
daardoor veroorzaakte schade aan de belangen
van de werkgever of derden, en de aard
van die belangen en die schade. In dit verband
kan ook (onder omstandigheden zelfs
beslissende) betekenis toekomen aan het
antwoord op de vraag of de spelregels zijn
nageleefd. Opmerking verdient voorts nog
dat als de actie mede personen treft met een
bijzondere kwetsbaarheid zoals jeugdigen,
gehandicapten, bejaarden, en anderen die in
bijzondere mate zorg behoeven, in die zin
dat zij afbreuk doet aan de mogelijkheid van
hun verzorging waardoor die personen worden
blootgesteld aan het gevaar dat hun
geestelijke of lichamelijke gezondheid wordt
geschaad, de actie op grond van art. G ESH al
snel als onrechtmatig moet worden aangemerkt.
Tegen deze achtergrond is de rechtsopvatting
van het hof onjuist. Bevestigende
beantwoording van de vraag of de in de
rechtspraak ontwikkelde spelregels zijn nageleefd,
is immers niet van belang voor bevestigende
beantwoording van de vraag of de
onderhavige actie valt onder de bescherming
van art. 6, aanhef en onder 4, ESH; evenmin
is dit zonder meer voldoende grond voor een
beperking of verbod van de actie op de voet
van art. G ESH. Ook onjuist is de in de overweging
van het hof besloten liggende opvatting
dat op de organiserende vakvereniging
dienaangaande de stelplicht en bewijslast
rusten. Het middel treft in zoverre doel en
behoeft voor het overige geen behandeling.
Het hof heeft in het midden gelaten of de
onderhavige actie als bedrijfsbezetting is aan
te merken. In verband met de behandeling
van het geschil na verwijzing verdient
opmerking dat de vraag of deze actievorm
onder de bescherming van art. 6, aanhef en
onder 4, ESH valt en zo ja, of zij niettemin
– als onrechtmatig – op grond van art. G ESH
dient te worden verboden, eveneens moet
worden beantwoord met inachtneming van
de hiervoor vermelde maatstaven en
gezichtspunten.
Volgt vernietiging en verwijzing.
De A-G concludeert tot verwerping. Hij meent
dat er niets te zeggen valt voor het standpunt
dat de onderhavige actie niet onrechtmatig
was (3.2) en dat het geen pas geeft dat een
vakbond meent ‘de medische eindverantwoordelijkheid’
te kunnen overnemen (5.5). Op de
juridische kant gaat hij in onder 4.1-4.13, met
aandacht voor kritiek van het Europese Comité
voor Sociale Rechten op Nederlandse rechtspraak
over de onrechtmatigheid van collectieve
acties.
1261
19 juni 2015, nr. 14/04304
(Mrs. A.M.J. van Buchem-Spapens,
G. Snijders, M.V. Polak; A-G mr. G.R.B. van
Peursem)
ECLI:NL:HR:2015:1690
Incidenteel appel. HR: Het hof heeft miskend
dat in het verweerschrift in hoger
beroep een incidenteel appel besloten lag.
(Rv art. 339 lid 3, art. 362)
De vrouw, adv. mr. D.M. de Knijff, vs. de man,
adv. mr. S. Kousedghi.
Procesverloop
In dit echtscheidingsgeding heeft de vrouw
partneralimentatie van € 6 500 per maand
verzocht. De rechtbank heeft de partneralimentatie
bepaald op € 560 per maand. De
man heeft hoger beroep ingesteld. Het hof
heeft de beschikking van de rechtbank, voor
zover betrekking hebbende op de partneralimentatie,
bekrachtigd.
Hoge Raad
Gelet op hetgeen de vrouw in haar verweerschrift
in hoger beroep heeft aangevoerd en
gezien het partijdebat in hoger beroep, waaruit
blijkt dat de man heeft begrepen dat de
vrouw een hogere partneralimentatie wenste
dan de rechtbank had vastgesteld, had het hof
behoren te onderzoeken of de draagkracht
van de man een hogere partneralimentatie
toeliet dan het door de rechtbank vastgestelde
bedrag. Het hof heeft miskend dat in het verweerschrift
van de vrouw in hoger beroep een
incidenteel appel met betrekking tot de draagkracht
van de man besloten lag. Ook onderdeel
2, dat opkomt tegen de overweging van
het hof dat de vrouw geen incidenteel appel
heeft ingesteld ter zake van haar aanvullende
behoefte, is in het licht van het vorenstaande
terecht voorgesteld.
Volgt vernietiging en verwijzing, overeenkomstig
de conclusie van de A-G.
De A-G spreekt van een verkapt, maar onmiskenbaar
incidenteel appel (onder 10).
1760 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 03-07-2015 – AFL. 26