NJB-1526

Recommendations

Info

Gaswinning Groningen zaaknr. 14671). Dit arrest vormt daarmee geen helder precedent voor de stelling dat waardevermindering an sich een vergoedbare schadepost is. HR 28 april 2000, NJ 2000/690, m.nt. ARB (Dordrecht vs. Stokvast) Stokvast vorderde – kort gezegd – schadevergoeding van de gemeente Dordrecht omdat huizen die zij had gebouwd in waarde waren gedaald wegens een later gebleken bodemverontreiniging. Op het moment dat de rechter hierover moest oordelen, had de Staat de grond echter gesaneerd zodat van verontreiniging geen sprake meer was. De vraag was of de rechter met dit gegeven rekening moest houden bij begroting van de schade van Stokvast of niet. Stokvast vond (natuurlijk) van niet en de gemeente (natuurlijk) van wel. De Hoge Raad oordeelde (r.o. 3.4.2) dat het feit dat de grond inmiddels gesaneerd was, in aanmerking genomen diende te worden bij de begroting van de schade. Van deze omstandigheid mocht derhalve niet worden geabstraheerd. HR 2 februari 1979, NJ 1979, 384, m.nt. Mijnssen (Binnendijk vs. EMI) Dit arrest is interessant, hoewel het daarin ging om toepassing van de Belemmeringenwet Privaatrecht. In de procedure die tot dit arrest leidde, vorderde Binnendijk vergoeding van waardedaling van zijn perceel als gevolg van overhangende hoogspanningsdraden. Kantonrechter en rechtbank wezen de vordering af, omdat de schade nog geen feit was. Hij had zijn woning immers niet verkocht, hoewel hij stelde daar wel mee bezig te zijn. De rechtbank overwoog (sub 5): ‘dat een zodanige waardevermindering zonder meer nog niet een (concrete) schade oplevert, welke ingevolge art. 1 Belemmeringenwet Privaatrecht voor vergoeding in aanmerking komt’. De Hoge Raad vernietigt deze uitspraak. Hij overweegt dat uit de geschiedenis van de Belemmeringenwet Privaatrecht blijkt dat is gedacht aan een recht op volledige schadevergoeding en stelt vervolgens: ‘De opvatting dat de in waardevermindering gelegen schade op zichzelf niet voor vergoeding in aanmerking komt, vindt derhalve in de wet geen steun. Aan het recht op vergoeding van deze schade staat niet in de weg, dat de omvang ervan in geschil is.’ Deze algemeen geformuleerde zinnen worden echter direct gerelativeerd door de daarop volgende zin: ‘Het systeem der wet brengt mede dat het de rechter vrijstaat zijn beslissing omtrent de gevorderde vergoeding uit te stellen, indien hem dit geraden voorkomt omdat de betekenis van de gestelde schadefactoren wegens hun verband met toekomstige onzekere gebeurtenissen nog niet met voldoende duidelijkheid kan worden bepaald.’ Simpel gezegd: als de omvang van de waardedaling nog niet valt vast te stellen omdat toekomstige gebeurtenissen op de waardedaling van invloed kunnen zijn, mag de rechter zijn beslissing uitstellen. Hoewel het oordeel van de Hoge Raad verbonden is met het systeem en de geschiedenis van de Belemmeringenwet Privaatrecht, lijkt er veel voor te zeggen er toch een algemene strekking aan toe te kennen. De Hoge Raad stelt immers voorop dat de Belemmeringenwet Privaatrecht een volledig recht op schadevergoeding wil toekennen. Aangezien dit beginsel ook leidend is in het burgerlijk recht, is er geen reden om te veronderstellen dat de overwegingen van de Hoge Raad anders zouden hebben geluid als hij de zaak op basis van afd. 6.1.10 had afgedaan. Wat betekent deze rechtspraak voor de situatie in Groningen? Bestaat er nu direct, dat wil zeggen los van verkoop, recht op vergoeding van waardevermindering of niet? Voor bevestigende beantwoording van deze vraag pleit dat de Hoge Raad nergens met zoveel woorden overweegt dat verkoop een voorwaarde is voor een recht op vergoeding van de waardevermindering. 12 In tegendeel, de algemene formuleringen die de Hoge Raad bezigt, wijzen eerder op het tegendeel. Maar er zijn ook verschillende argumenten die de andere kant op wijzen. In de eerste plaats worden de algemene overwegingen waarin de Hoge Raad een recht op vergoeding van waardeverminering als zodanig vergoedbaar lijkt te achten direct gerelativeerd door de specifieke omstandigheden van het geval of door daaropvolgende overwegingen. Voorts zijn er de nodige verschillen tussen de feiten die ten grondslag lagen aan de genoemde rechtspraak en de huidige situatie in Groningen. In de eerste plaats was in de hiervoor genoemde rechtspraak betreffende zaakbeschadiging de waardedaling het directe en uitsluitende gevolg van de beschadiging zelf. In Groningen is eventuele waardedaling (ook bij beschadigde huizen) vooral het gevolg van de vrees dat toekomstige aardbevingen (verdere) beschadiging zullen veroorzaken. De waardedaling op papier van vandaag kan verschillen van die van morgen Een tweede verschil tussen de huidige situatie in Groningen en de genoemde rechtspraak is dat de situatie in Groningen niet stabiel is. De perceptie van de ernst van de risico’s is afhankelijk van recente en toekomstige aardbevingen en van politieke besluitvorming omtrent de omvang van de gaswinning. De waardedaling op papier van vandaag kan verschillen van die van morgen. Dat is heel anders dan de situatie dat een huis permanent minder waard is geworden door een beschadiging (ook al heeft herstel plaatsgevonden). De casus die ten grondslag lag aan Binnendijk vs. EMI lijkt het meeste op de Groningse casus en uitgerekend in dat arrest blijkt dat de Hoge Raad zich realiseert dat de omvang van de waardedaling door toekomstige omstandigheden kan 1736 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 03-07-2015 – AFL. 26
worden beïnvloed en dat de rechter daarom zijn beslissing mag uitstellen. Schade is het verschil tussen twee toestanden – een hypothetische toestand en de feitelijke toestand 13 – en dat veronderstelt een vast punt. Er valt geen vergelijking te maken als er geen duidelijkheid bestaat over de feitelijke toestand. Schade is meer dan louter een momentopname. 14 Dit lijkt een principieel bezwaar tegen de verplichting om nu af te rekenen, maar er zit ook een praktische kant aan. Want wat moet als peildatum gebruikt worden? De waardevermindering zoals die vandaag valt te constateren? Of de waardevermindering zoals die een half jaar geleden of vorig jaar uitpakte? Het lijkt allemaal willekeurig. Anders gezegd, indien de NAM de waardevermindering direct (los van verkoop) zou moeten vergoeden, zijn er twee mogelijkheden: of de waarde stijgt weer in de toekomst (bijvoorbeeld doordat het meevalt met de aardbevingen, door reductie of zelfs staking van de gaswinning), dan is de huiseigenaar spekkoper; of de waarde daalt verder (bijvoorbeeld door een stevige beving met letselschade als gevolg of door politieke ontwikkelingen) en dan is de NAM spekkoper. Het staat huiseigenaren en de NAM natuurlijk vrij om de gok te wagen en nu af te rekenen, dat is een kwestie van contractsvrijheid, maar het is de vraag of de NAM hiertoe ook verplicht is. Uniek aan de Groningse situatie – en dat is het derde feitelijke verschil – is immers dat het om massaschade en daarmee om hele grote bedragen gaat. Onder die omstandigheden lijkt het onredelijk om één partij (ook al is dat een hele grote) te dwingen om die gok te nemen. Daarbij moet bedacht worden dat abstracte schadeberekening op gespannen voet staat met de compensatoire strekking van het schadevergoedingsrecht die meebrengt dat de benadeelde gecompenseerd dient te worden en niet verrijkt. Concrete schadeberekening is tegen die achtergrond de norm. 15 Abstracte berekening behoeft een rechtvaardiging. Bij abstracte berekening van zaakschade valt een rechtvaardiging te vinden in de rechtshandhavings- of herstelfunctie. 16 Zo valt de verrijking op papier in Gemeente Den Haag vs. Van Schravendijk te rechtvaardigen door te stellen dat Van Schravendijk de middelen Abstracte schadeberekening staat op gespannen voet met de compensatoire strekking van het schadevergoedingsrecht moest krijgen om herstelwerkzaamheden te verrichten door zichzelf in dezelfde positie te brengen als vóór de beschadiging van zijn panden door de gemeente. Herstel en geen compensatie van (op papier geleden) vermogensschade staat dus voorop. 17 Uitgangspunt is derhalve vergoeding van (objectief berekende) herstelkosten, maar daarop bestaan uitzonderingen. 18 Uit het arrest van de Hoge Raad blijkt immers duidelijk dat het herstel mogelijk en verantwoord moet zijn. Dat laatste impliceert een normatief redelijkheidsoordeel waarbij de omstandigheden van het geval doorslaggevend zijn. Afhankelijk van de context krijgen derhalve verschillende aspecten nadruk. 19 Zo benadrukte de Hoge Raad in een geval van overlijdensschade het belang dat ‘(…) zo spoedig mogelijk na het ongeval in overleg tussen de aansprakelijke partijen de benadeelden een passende vergoeding voor deze vorm van gederfd levensonderhoud kan worden vastgesteld (…)’, 20 terwijl hij er in Reaal vs. Athlon betreffende zaaksbeschadiging van auto’s op wees dat het aan de betrokken marktpartijen was om de door hen tot stand gebrachte forfaitaire berekeningsstelsels aan te passen. 21 Vergoeding van niet definitief geleden waardevermindering als zodanig valt niet onder verwijzing naar een van bovengenoemde argumenten te rechtvaardigen. Er is (als er geen sprake is van beschadiging) geen recht wat geschonden is en wat gehandhaafd dient te worden en herstelmaatregelen zijn niet goed denkbaar. In gevallen waarin abstractie plaatsvindt, wordt ingegrepen in het leven van de benadeelde waardoor deze zich in elk geval voor de vraag gesteld ziet of hij maatregelen dient te nemen en zo ja welke en daarvan is hier geen sprake. 12. In die zin E. Gijselaar, R. Rijnhout & J. 15. Vergelijk Asser/Hartkamp & Sieburgh schadeberekening’, NTBR 1996, p. 41-42 in bij vaststelling van schade’, in: S.D. Linden- Emaus, Gasboringen in Groningen en de 6-II* 2013/nr. 36 en T. Hartlief, Verbinte- zijn reactie op T.E. Deurvorst, ‘Abstracte bergh & A.Ch.H. Franken, Abstracte scha- aansprakelijkheid van de NAM, AA 2014, p. nissen uit de wet en schadevergoeding, schadeberekening en de expansie van de deberekening, Deventer: Kluwer 2013, p. 811. Studiereeks Burgerlijk Recht, Deventer: aanspraak op schadevergoeding’, NTBR 29-30 die concludeert dat de redelijkheid in 13. Zie o.a. T. Hartlief, Verbintenissen uit Kluwer 2012, nr. 207. 1996, p. 40-41 die compensatie centraal een bepaald type geval beslissend is en dat de wet en schadevergoeding, Studiereeks 16. G.R.J. de Groot, ‘Grenzen aan de stelt en daarom bezwaar heeft tegen dit een enkele dragende grond niet voorhan- Burgerlijk Recht, Deventer: Kluwer 2012, p. mogelijkheden van abstracte schadebereke- arrest. den is en Asser/Hartkamp & Sieburgh 6-II* 242. ning’, VR 1980, p. 49-58. Objectieve kos- 18. Een van die uitzonderingen doet zich 2013/nr. 38 die stellen dat abstracte bere- 14. Hetgeen niet wegneemt dat schade ten van redelijke herstelmaatregelen lijkt het voor indien de beschadigde zaak geen kening geen rechtsregel, maar slechts een soms met het verstrijken van de tijd kan verbindend element te zijn bij verschillende relevante economische waarde meer verte- hulpmiddel is dat in sommige, niet vooraf te verminderen, denk bijvoorbeeld aan smart gevallen van abstracte schadeberekening, genwoordigt, zie HR 20 september 1985, identificeren, gevallen goede diensten kan en – bij zaaksbeschadiging – aan waarde- zie S.D. Lindenbergh, ‘Abstracties bij vast- NJ 1986/211, m.nt. G betreffende een bewijzen. vermindering die resteert na herstel en die stelling van schade’, in: S.D. Lindenbergh & meerstoel die niet meer als zodanig dienst 20. HR 11 juli 2008, NJ 2009/385, m.nt. met het ouder worden van de zaak wordt A.Ch.H. Franken, Abstracte schadebereke- deed en ook geen waardevermindering had JBMV (Bakkum vs. Achmea), r.o. 3.4.3. ‘ingehaald’ door de waardevermindering als ning, Deventer: Kluwer 2013, p. 25. ondergaan. 21. HR 26 oktober 2012, NJ 2013/219, gevolg van veroudering. 17. Zie J.M. Barendrecht, ‘Beginselen van 19. Vergelijk S.D. Lindenbergh, ‘Abstracties m.nt. Mendel, r.o. 3.4.2. NEDERLANDS JURISTENBLAD – 03-07-2015 – AFL. 26 1737
Page 1 and 2: NEDERLANDS JURISTENBLAD GASWINNING
Page 3 and 4: Inhoud Vooraf 1246 1707 Prof. mr. P
Page 5 and 6: Vooraf 1246 Belastinghervorming en
Page 7 and 8: Sinds de ontdekking van het Groning
Page 9 and 10: Inmiddels is aangetoond dat grondei
Page 11 and 12: gen voor de winning op zee (inclusi
Page 13 and 14: geregeld moet worden en de wijze wa
Page 15 and 16: men dat de (externe) veiligheid wor
Page 17 and 18: Is er sprake van een ernstige proce
Page 19 and 20: Wat betreft de andere gevaarsfactor
Page 21 and 22: Verdragsrechtelijk kan aan levering
Page 23 and 24: de Ontwerper van het Burgerlijk Wet
Page 25 and 26: tratie van. Indien tussen de exploi
Page 27 and 28: Ik laat in dit korte bestek buiten
Page 29 and 30: dan ook dat de transparantie daardo
Page 31 and 32: Gaswinning Groningen 1250 Geldt het
Page 33: Bij zaaksbeschadiging is uitgangspu
Page 37 and 38: Gaswinning Groningen 1251 Aansprake
Page 39 and 40: gevendheid. Het stoppen van de winn
Page 41 and 42: hier dat de gedupeerden in een toes
Page 43 and 44: Gaswinning Groningen 1252 Aardbevin
Page 45 and 46: verre van volledig. Wij noemen alle
Page 47 and 48: Al met al lijkt het erop dat het Lo
Page 49 and 50: Wat betreft de Dialoogtafel valt op
Page 51 and 52: len van financiële en andere midde
Page 53 and 54: Rechtspraak ders hun diepe afkeur o
Page 55 and 56: Rechtspraak hebben verworven, de ve
Page 57 and 58: Rechtspraak 1259 19 juni 2015, nr.
Page 59 and 60: Rechtspraak 1262 19 juni 2015, nr.
Page 61 and 62: Rechtspraak hof als volgt. Voor de
Page 63 and 64: Rechtspraak Sv in de daar bedoelde
Page 65 and 66: Rechtspraak belanghebbende de grove
Page 67 and 68: Rechtspraak de publieke belangen va
Page 69 and 70: Rechtspraak Centrale Raad van Beroe
Page 71 and 72: Rechtspraak eens zijn dat daaruit o
Page 73 and 74: Boeken 1276 Nederlanders in de heil
Page 75 and 76: Tijdschriften en van oudere uitspra
Page 77 and 78: Tijdschriften geven voor de relatie
Page 79 and 80: Tijdschriften bepaalde voorwaarden
Page 81 and 82: Tijdschriften - In 2012 organiseerd
Page 83 and 84: Tijdschriften voorstel treedt mogel
Page 85 and 86:
Tijdschriften ders, de rol van de o
Page 87 and 88:
Wetgeving van Protocol nr. 14 was b
Page 89 and 90:
Wetgeving verboden middelen en kunn
Page 91 and 92:
Wetgeving tevens in een wijziging v
Page 93 and 94:
Wetgeving met het oog op het opneme
Page 95 and 96:
Wetgeving pees parlement en de Raad
Page 97 and 98:
Wetgeving voor de berekening van de
Page 99 and 100:
Wetgeving Belastingdienst en beslag
Page 101 and 102:
Nieuws 1313 Staat moet uitstoot bro
Page 103 and 104:
Universitair Nieuws 1317 Wilt u dat
Page 105 and 106:
Personalia 1318 Hoogleraar Met inga
Page 107:
Wetgeving toezicht financiële Mark
show all

NJB-1526

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?