NJB-1526

Recommendations

Info

Gaswinning Groningen sprake van een dubbel causaal-verband-vereiste. Uitgangspunt in het privaatrecht is dat ter zake van de bewijslast als het er op aankomt het initiatief bij de gelaedeerde berust (artikel 150 Rv). 2.2. Causaliteit in twee stappen: vestigingsfase en schadeomvang Het antwoord op de vraag of aan het causaliteitsvereiste is voldaan wordt in het burgerlijk recht in twee fasen onderscheiden. Fase 1 geeft antwoord op de vraag of er causaal verband bestaat tussen de gebeurtenis (gaswinning door de exploitant) en de uiteindelijk ontstane rechtsinbreuk (scheurvorming en/of verzakking van het gebouw). Fase 1 gaat over de vestiging van aansprakelijkheid. Zoals hiervoor al uiteengezet, kan de vestigingsvraag knap lastig te beantwoorden zijn. Dat geldt in het bijzonder bij aardbevingszaken, waarbij sprake is van een dubbel causaal verband. Wij kunnen ons anno 2015 slechts verbazen dat het door de NAM primair gevoerde verweer zo lang heeft kunnen standhouden Vervolgens wordt in fase 2 onderzocht welke schadeposten in causaal verband met de gebeurtenis staan. Fase 2 gaat over de omvang van de schade: de gedupeerde burger moet bijvoorbeeld vanwege instortingsgevaar zijn huis uit; naast de kosten van herstel van de woning, maakt hij kosten in het kader van vervangende huisvesting; denkbaar is dat ook het vee elders moet worden gestald, enz. Vroeger werd in de rechtswetenschap gedacht dat in fase 1 alleen ‘de natuurwetenschap’ antwoord kon geven op de vraag of het causaal verband aanwezig was. Dat werd aangeduid als de leer van de condicio sine qua non: de natuurwetenschappelijke oorzakelijkheid, als aaneengesloten reeks van gebeurtenissen. Als het oppompen van gas natuurwetenschappelijk bezien niet tot aardbevingen kan leiden, houdt het bij fase 1 al op en kom je aan ‘gebakkelei’ over hoe die scheuren in het gebouw zijn ontstaan niet meer toe. Toegespitst op ons onderwerp: De NAM nam decennia lang het standpunt in dat: 1. gaswinning geen aardbevingen kon veroorzaken; en 2. dat de bodemdaling juist vanwege het feit dat die slechts gelijkmatig plaatsvond niet in verband gebracht kon worden met de gaswinning. 14 Het werd natuurwetenschappelijk onderbouwd door laboratorium onderzoek (Shell) en werd voorts door overheidsinstellingen KNMI en TNO bevestigd. 15 Maar wie weet dat zo zeker? Wetenschap is veeleer zeker te weten niet alles te weten. In 1995 gaf de NAM toe dat aardschokken door gaswinning kunnen ontstaan, maar nooit zwaarder kunnen zijn dan 3.3. op de schaal van Richter. 16 Twee jaar later vond in Roswinkel (Drenthe) een beving plaats van 3.4 op de schaal van Richter. 17 In 1997 maakte de NAM bekend dat zij zal overgaan tot vergoeding van schade ten gevolge van aardschokken, echter zonder aansprakelijkheid te erkennen, omdat de causaliteit wetenschappelijk (!) niet vaststaat. 18 Wij kunnen ons anno 2015 slechts verbazen dat het door de NAM primair gevoerde verweer zo lang heeft kunnen standhouden. Inmiddels is duidelijk geworden dat het bevingsgebied zich over een enorm gebied uitstrekt dat de grenzen van de provincies Groningen en Drenthe overstijgt. 19 Ik wijs er in dit verband op dat het tweede verweer ter afwering van aansprakelijkheid, te weten dat schade als gevolg van bodemdaling, vanwege het feit dat die bodemdaling slechts gelijkmatig plaatsvindt en derhalve niet in verband kan worden gebracht met exploitatie als gevolg van gaswinning, nog steeds door de NAM wordt gevoerd. 20 2.3. Juridisch causaal verband Overziet men de rechtspraak van de Hoge Raad met betrekking tot causaliteit over de afgelopen vijftig jaar dan blijkt dat ‘fase 1’ niet (meer) beperkt is tot een puur natuurwetmatige insteek, waarbij de jurist of scherper gezegd de rechter aan de zijlijn staat. Hoezeer causaliteit een juridisch vraagstuk is, komt bijvoorbeeld tot uitdrukking in het feit dat de rechter reeds in ‘fase 1’ verder kijkt dan de (niet-juridische) deskundige en soms ondanks dat de deskundige op zijn vakgebied niet met zekerheid kan oordelen dat de schade door het ongeval is ontstaan, toch een schadevergoeding toewijst. 21 Uit de benamingen van de verschillende causaliteitsleren in de loop van de laatste honderd jaar in de rechtswetenschap, wordt die ‘omslag’ in het denken goed zichtbaar. In het Strijthagen-arrest is al een begin van die ontwikkeling te zien. Omstreeks 1930 werd dat leerstuk aangeduid met adequatieleer of leer der redelijke voorzienbaarheid (1927-1970). 22 Later ging Köster als eerste van de leer van de redelijke toerekening spreken, 23 ook al stond hem voor ogen deze leer alleen in fase 2 toe te passen. Asser-Hartkamp & Sieburgh geeft scherp aan, dat uiteindelijk de leer van de redelijke toerekening zowel in fase 1 als in fase 2 het debat moet beheersen. 24 Dat lijkt mij de eerste ‘piketpaal’ die we ter zake van gaswinning en aansprakelijkheid moeten slaan. Niet de ingenieurs en bouwkundigen, maar de rechter bepaalt de juridische causaliteit. Of gaswinning als oorzaak van de ontstane schade heeft te gelden, is uiteindelijk een juridisch vraagstuk, waarbij het oordeel van de ingenieur en geoloog weliswaar niet onbelangrijk zijn, maar waarin uiteindelijk de juridische argumenten de doorslag geven. Dat de NAM – de veroorzaker van de ‘schokschade’ – jegens gedupeerden niet het laatste woord kan spreken als het over de toekenning van schadevergoeding gaat, behoeft naar mijn oordeel nauwelijks toelichting. Ik kom op dát aspect hieronder terug. De ‘multi-factorale’ 25 -benadering van het causaliteitsvraagstuk heeft tot gevolg dat andere factoren dan de natuurwetenschappelijke eveneens van belang zijn of dat kunnen worden. Het toedoen-beginsel is zo’n factor. Wie verhoogd gevaar schept, brengt de kans dat schade ontstaat dichterbij. Het exploiteren van een mijnbouwwerk vormt daar een illus- 1726 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 03-07-2015 – AFL. 26
tratie van. Indien tussen de exploitatie ervan en ontstane schade het causaal verband niet met ‘zekerheid’ vaststaat, maar de mate van waarschijnlijkheid niet onaanzienlijk is, schuiven andere factoren, zoals het profijtbeginsel, de aard van de aansprakelijkheid en de aard van de schade qua belangrijkheid meer naar voren, zij kunnen onder omstandigheden zelfs van doorslaggevende betekenis zijn. Ik citeer opnieuw Meijers, de ontwerper van het Burgerlijk Wetboek, die met betrekking tot schade aan onroerend goed op dit vlak een scherp oog had voor de positie van de gelaedeerde, die immers geen enkele mogelijkheid heeft het gebied te ‘ontlopen’: ‘Een lagere graad van waarschijnlijkheid dan de gewone kan daarentegen verlangd worden, wanneer het 14. Zie onder meer de Brochure Gaswinning rapport, Bodemdaling boven het Groningen 17. Rb. Assen 6 november 20011, noodzakelijk lijkt. en aardschokken 1995; voorts het Jaarver- gasveld, (1990), komt die neiging tot ont- ECLI:NL:RBASS:2001:AD5132 (Roswinkel- 21. Zeer illustratief is HR 2 maart 2001, NJ slag Commissie Bodemdaling 2012, p. 16. kenning van elk verband tussen gaswinning gasveld). 2001/649 (Protocol-arrest). Zeer uitvoerig over dit punt: J.M. van Dun- en aardbevingen scherp tot uitdrukking. 18. Jaarverslag Commissie Bodemdaling, 22. Asser/Hartkamp & Sieburgh 6-II, né, Mijn en dijn in de Mijnbouwwet 2003, 15. Ik ga er in dit bestek aan voorbij dat er 2012, p. 16. 2013/56. NJB 2014/2264, afl. 44/45, p. 3122-3132, – zie daarover J.M. van Dunné, NJB 19. www.nen.nl/aardbevingen 23. H.K. Köster, Causaliteit en voorzien- idem, Een koperen jubileum van de nieuwe 2014/2264, afl. 44/45, p. 3122-3132, 20. http://commissiebodemdaling.nl/ baarheid (oratie VU Amsterdam), 1962. Mijnbouwwet. Het falen van Wetgever, TGMA 2014/4, – kennelijk dwarsverbanden gebouwschade/gevolgen-bodemdaling/. Bij 24. Asser/Hartkamp & Sieburgh 6-II 2013/ Toezichthouders en Commissies bij de gas- bestaan tussen NAM, KNMI, TU Delft en schade ten gevolge van de zoutwinning 60. In dezelfde zin: Verbintenissen uit de winning in Groningen, TGMA 2014/4, p. TNO. Nader onderzoek lijkt me thans niet werd stelselmatig eenzelfde verweer wet en Schadevergoeding, Hartlief, 174-193. Laatstgenoemde bijdrage vormt opportuun, maar op termijn niet onge- gevoerd. Ik kan mij niet aan de indruk ont- 2012/214-216. een meer uitgebreide versie van het NJB- wenst. trekken dat ook ten aanzien van de deug- 25. Zie Hartlief, Verbintenissen uit de wet opstel. In het bijzonder in het door Van 16. Brochure Gaswinning en Aardschokken, delijkheid van dat verweer grondiger (lees: en Schadevergoeding, 2012/217. Dunné (TGMA 2014/4) geciteerde M.I.T- 1995. transparanter onderzoek) wenselijk en NEDERLANDS JURISTENBLAD – 03-07-2015 – AFL. 26 1727
Page 1 and 2: NEDERLANDS JURISTENBLAD GASWINNING
Page 3 and 4: Inhoud Vooraf 1246 1707 Prof. mr. P
Page 5 and 6: Vooraf 1246 Belastinghervorming en
Page 7 and 8: Sinds de ontdekking van het Groning
Page 9 and 10: Inmiddels is aangetoond dat grondei
Page 11 and 12: gen voor de winning op zee (inclusi
Page 13 and 14: geregeld moet worden en de wijze wa
Page 15 and 16: men dat de (externe) veiligheid wor
Page 17 and 18: Is er sprake van een ernstige proce
Page 19 and 20: Wat betreft de andere gevaarsfactor
Page 21 and 22: Verdragsrechtelijk kan aan levering
Page 23: de Ontwerper van het Burgerlijk Wet
Page 27 and 28: Ik laat in dit korte bestek buiten
Page 29 and 30: dan ook dat de transparantie daardo
Page 31 and 32: Gaswinning Groningen 1250 Geldt het
Page 33 and 34: Bij zaaksbeschadiging is uitgangspu
Page 35 and 36: worden beïnvloed en dat de rechter
Page 37 and 38: Gaswinning Groningen 1251 Aansprake
Page 39 and 40: gevendheid. Het stoppen van de winn
Page 41 and 42: hier dat de gedupeerden in een toes
Page 43 and 44: Gaswinning Groningen 1252 Aardbevin
Page 45 and 46: verre van volledig. Wij noemen alle
Page 47 and 48: Al met al lijkt het erop dat het Lo
Page 49 and 50: Wat betreft de Dialoogtafel valt op
Page 51 and 52: len van financiële en andere midde
Page 53 and 54: Rechtspraak ders hun diepe afkeur o
Page 55 and 56: Rechtspraak hebben verworven, de ve
Page 57 and 58: Rechtspraak 1259 19 juni 2015, nr.
Page 59 and 60: Rechtspraak 1262 19 juni 2015, nr.
Page 61 and 62: Rechtspraak hof als volgt. Voor de
Page 63 and 64: Rechtspraak Sv in de daar bedoelde
Page 65 and 66: Rechtspraak belanghebbende de grove
Page 67 and 68: Rechtspraak de publieke belangen va
Page 69 and 70: Rechtspraak Centrale Raad van Beroe
Page 71 and 72: Rechtspraak eens zijn dat daaruit o
Page 73 and 74: Boeken 1276 Nederlanders in de heil
Page 75 and 76:
Tijdschriften en van oudere uitspra
Page 77 and 78:
Tijdschriften geven voor de relatie
Page 79 and 80:
Tijdschriften bepaalde voorwaarden
Page 81 and 82:
Tijdschriften - In 2012 organiseerd
Page 83 and 84:
Tijdschriften voorstel treedt mogel
Page 85 and 86:
Tijdschriften ders, de rol van de o
Page 87 and 88:
Wetgeving van Protocol nr. 14 was b
Page 89 and 90:
Wetgeving verboden middelen en kunn
Page 91 and 92:
Wetgeving tevens in een wijziging v
Page 93 and 94:
Wetgeving met het oog op het opneme
Page 95 and 96:
Wetgeving pees parlement en de Raad
Page 97 and 98:
Wetgeving voor de berekening van de
Page 99 and 100:
Wetgeving Belastingdienst en beslag
Page 101 and 102:
Nieuws 1313 Staat moet uitstoot bro
Page 103 and 104:
Universitair Nieuws 1317 Wilt u dat
Page 105 and 106:
Personalia 1318 Hoogleraar Met inga
Page 107:
Wetgeving toezicht financiële Mark
show all

NJB-1526

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?