NJB-1526

Inmiddels is aangetoond dat grondeigenaren er wel belang bij
kunnen hebben om zich tegen activiteiten in de diepe ondergrond
te verzetten omdat deze kunnen leiden tot aanzienlijke
aardbevingsschade
(‘Minister’) goedgekeurde overeenkomst van samenwerking
tussen de concessionaris, diens aandeelhouders en
een staatsparticipant (destijds de Staatsmijnen in Limburg,
momenteel Energiebeheer Nederland BV);
– het door de concessionaris gewonnen aardgas wordt
geleverd aan de NV Nederlandse Gasunie die in 1963 is
opgericht met als aandeelhouders: Shell 25%, ExxonMobil
25%, 40% Staatsparticipant (Staatsmijnen/EBN) en
10% Staat. 20
Op basis van de ontwerpovereenkomst van samenwerking
die als bijlage bij de concessie was gevoegd, hebben de
Staatsmijnen, de NAM en haar aandeelhouders Shell en
ExxonMobil besloten tot de oprichting van een Maatschap.
De Maatschap wordt gevormd door de NAM (60%)
en de Staatsmijnen (40%) met een stemverhouding van
ieder 50%. De exploratie en productie van het Groningengas
geschiedt voor rekening en risico van de Maatschap.
De besluitvorming ten aanzien van de winning wordt
door de Maatschap genomen. Hoewel de Staatsparticipant
niet als mede-concessionaris (of vergunninghouder)
bestempeld kan worden, kan de overheid via de Staatsparticipant
wel direct invloed uitoefenen op de winning
maar draagt het ook een deel van de risico’s. Vervolgens is
in het kader van de verplichting die de NAM is opgelegd
om het gewonnen aardgas aan de Gasunie te leveren, in
1970 tussen beide partijen het zogenaamde Technisch
Leveringscontract afgesloten. Daarin werd geregeld dat de
Gasunie periodiek aangeeft hoeveel gas zij verwacht af te
nemen, terwijl de NAM toezegt deze hoeveelheden gas te
zullen leveren.
Na de ontdekking van het gasveld in Groningen zijn
op land meerdere gasvelden ontdekt, o.a. in de provincie
Friesland, Drenthe en Noord-Holland. De hiervoor verleende
concessies bevatten allen de bepaling dat een
overeenkomst van samenwerking moet worden gesloten
met een Staatsparticipant (Staatsmijnen/EBN) en dat het
gewonnen aardgas aan de Gasunie moet worden geleverd.
Het stelsel van Staatsparticipatie is in 2008 in de Mijnbouwwet
opgenomen. 21 De verplichting om aan Gasunie
te leveren is in 1988 vervallen en geldt alleen nog voor
producerende locaties. Bovendien is Gasunie als gevolg
van de Europese marktliberalisatie in 2005 op aandeelhoudersniveau
gesplitst in twee verschillende bedrijven:
Gasunie en GasTerra. Het huidige Gasunie is volledig
eigendom van de Nederlandse staat en is verantwoordelijk
voor alle netwerkactiviteiten en heeft hiertoe Gas
Transport Services BV (GTS) aangewezen als netbeheerder
van het gastransmissienet. GasTerra (25% Shell, 25%
Exxon, 40% EBN en 10% staat) heeft de handelsactiviteiten
overgenomen en heeft een exclusieve toegang tot het
Groningen-gasveld.
2.3 Het plaatsen van bovengrondse installaties
Een concessie is nog geen garantie dat de concessionaris/vergunninghouder
ook daadwerkelijk met de winningsactiviteiten
kan beginnen. Doorgaans zal de concessionaris/vergunninghouder
in het bezit moeten zijn van
bouw- en milieuvergunningen die veelal door de lagere
overheden worden verleend. Het plaatsen van mijnbouwwerken
valt sinds 2010 onder de Rijkscoördinatieregeling.
22 Hiermee zouden procedures kunnen worden
bespoedigd.
Ten aanzien van het plaatsen van mijnbouwwerken
op land bevat de Mijnbouwwet een aantal gewijzigde uitgangspunten.
Daar waar de Mijnwet 1810 nog uitging van
een occupatierecht van de concessionaris, bepaalt de
Mijnbouwwet dat de rechthebbende op de grond de
gegunde mijnbouwactiviteiten moet gedogen voor zover
deze activiteiten plaatsvinden op een diepte van meer
dan 100 meter beneden de oppervlakte en onverminderd
het recht op vergoeding van de door deze activiteiten veroorzaakte
schade. 23 Uit de memorie van toelichting blijkt
dat deze bepaling een concretisering vormt van artikel
5:21 lid 2 BW dat bepaalt dat een grondeigenaar zich niet
mag verzetten tegen die activiteiten die zo diep onder de
oppervlakte plaatsvinden dat de eigenaar er geen belang
bij heeft zich daartegen te verzetten. 24 Inmiddels is het
nog maar de vraag of het uitgangspunt wel in stand kan
blijven dat de grondeigenaar moet gedogen dat een vergunninghouder
mijnbouwactiviteiten uitoefent in de
aardlagen waarin deze delfstoffen zich bevinden. Inmiddels
is aangetoond dat grondeigenaren er wel belang bij
kunnen hebben om zich tegen activiteiten in de diepe
ondergrond te verzetten omdat deze kunnen leiden tot
aanzienlijke aardbevingsschade.
15. Zie o.a. art. 8 concessie Schoonebeek,
1 miljoen m 3 aardgas per dag aan het
gebouw naar Gasrotonde’, SEW 2006, p.
unie’) opgericht.
KB van 3 mei 1948, Stcrt. 110. Eenzelfde
Staatsgasbedrijf aangeboden en deze kon
456-466.
21. Wet van 12 juni 2008 tot wijziging van
bepaling was opgenomen in de concessie
slechts de helft daarvan aan haar afnemers
19. KB van 30 mei 1963, no. 39,
de Mijnbouwwet, Stb. 2008, 248.
Tubbergen van 1953, de concessie Rijswijk
verkopen.
Stcrt. 1963, 129, sindsdien herhaaldelijk
22. Stb. 2010, 135.
van 1955 en de concessie Rossum de Lutte
17. Nota van 17 juli 1962, Kamerstukken II
gewijzigd.
23. Art. 4 Mijnbouwwet.
van 1961.
1961/62, 6767, 1.
20. Art. 11 Concessie Groningen. Op 6 april
24. Kamerstukken II 1998/99, 26219, 3, p.
16. Ter illustratie: In 1962 heeft NAM
18. Zie M.M. Roggenkamp, ‘Van Gas-
1963 is de NV Nederlandse Gasunie (‘Gas-
51.
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 03-07-2015 – AFL. 26 1711