NJB-1526

Recommendations

Info

1247 Gaswinning Groningen Regulering van de aardgaswinning in Groningen Nieuwe uitdagingen gekoppeld aan Napoleontische uitgangspunten Martha Roggenkamp 1 Recente ontwikkelingen rondom het Groningengasveld tonen de noodzaak aan van een heroverweging van het bestaande reguleringskader. De Mijnbouwwet zal op een aantal relevante onderdelen moeten worden aangepast. Dit betreft om te beginnen de positie en de belangen van de betrokken burgers. Het lijkt daarnaast evident om in dit kader ook nog eens naar de rol van de Technische Commissie Bodembeweging te kijken, die juist werd ingesteld om de belangen van de burger bij de olie- en gaswinning te behartigen. Ook wordt aanbevolen om de rol en aard van het winningsplan nog eens onder ogenschouw te nemen. Recente ervaringen hebben bovendien wederom aangetoond dat onafhankelijk toezicht cruciaal is bij het gehele proces van ‘checks and balances’. Wettelijke verankering van de onafhankelijkheid van het Staatstoezicht op de Mijnen is in dat kader noodzakelijk. 1. Inleiding De winning en afzet van aardgas wordt momenteel bepaald door de Mijnbouwwet en de Gaswet. 2 Beide wetten zijn echter pas in dit millennium tot stand gekomen als gevolg van een proces van Europese marktliberalisatie. 3 Voordien was er in Nederland geen wet die de gasafzet reguleerde en werd de winning van aardgas bepaald door de Loi concernant les Mines, les Minières et les Carrières van 10 april 1810 (hierna ‘Mijnwet 1810’). 4 De Mijnwet 1810 is ten tijde van de Franse bezetting van Nederland van toepassing verklaard en in 1813 toen Nederland zijn onafhankelijkheid herkreeg ‘voorlopig van toepassing [werd] verklaard totdat deze vervangen zou worden door een nieuwe Nederlandse Mijnwet’. 5 Pas in 2003 is deze wet vervangen door de huidige Mijnbouwwet en het daarbij behorende Mijnbouwbesluit en de Mijnbouwregeling. 6 Het ontbreken van een Gaswet en een moderne Mijn(bouw)wet zijn bepalend geweest voor de ontwikkeling van het Groningengasveld dat in 1959 bij Slochteren is ontdekt. Omdat de tijd ontbrak voor het ontwikkelen van nieuwe wetgeving besloot de overheid dat de ‘tijdelijke’ Mijnwet 1810 als basis zou moeten dienen. Tevens speelde een rol dat aardgas destijds geen rol van betekenis speelde. Aardgas werd sinds de Tweede Wereldoorlog geproduceerd uit een paar kleinere velden nabij Schoonebeek, Tubbergen, Rijswijk en Rossum de Lutte. 7 Steenkool vormde de belangrijkste nationale energiebron 8 en de verwachting was dat kernenergie op korte termijn bepalend zou zijn voor de Nederlandse – en Europese – energievoorziening. De ontwikkeling van het Groningengasveld vormde derhalve een uitdaging, mede vanwege de enorme omvang van het voorkomen. Opdat de winning van het aardgas zou moeten leiden tot maximale inkomsten van zowel de Staat als van de gasproducent en verwacht werd dat de interesse in het gewonnen aardgas slechts van korte duur zou zijn, werd besloten om het aardgas niet alleen in Nederland af te zetten maar ook naar het buitenland te exporteren. Langjarige exportcontracten zijn afgesloten met importeurs in België, Frankrijk, Duitsland en Italië. Deze contracten en de aanleg van de noodzakelijke gastransportleidingen vormen in feite de basis van de huidige Europese gasmarkt. 1708 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 03-07-2015 – AFL. 26
Sinds de ontdekking van het Groningengasveld zijn in Nederland nog veel andere aardgasvelden ontdekt. 9 De ontwikkeling van die on-shore velden is tot aan de inwerkingtreding van de Mijnbouwwet grotendeels gebaseerd geweest op dezelfde uitgangspunten als toegepast op Groningen. De keuzes die de overheid ten tijde van de ontdekking van het Groningengasveld heeft gemaakt, bepalen bovendien voor een belangrijk deel nog steeds het huidige winningskader. De Mijnbouwwet heeft namelijk geen terugwerkende kracht ten aanzien van de belangrijkste uitgangspunten die het Groningengasveld betreffen. Hierna zal derhalve worden ingegaan op deze uitgangspunten. Vervolgens zal worden ingegaan op de wijze waarop de Mijnbouwwet en de Gaswet invloed hebben op de ontwikkeling van het Groningengasveld. 2. Het reguleringskader De ontwikkeling van deze gasvelden is, zoals eerder aangegeven, gebaseerd op een stuk historische wetgeving, namelijk de Loi concernant les Mines, les Minières et les Carrières van 10 april 1810 (hierna: Mijnwet 1810) 10 en aanvullende wetgeving zoals de Mijnwet 1903 en de Wet Opsporing Delfstoffen 1967. Terwijl de Mijnwet 1903 vooral de basis heeft gevormd voor de invoering van noodzakelijk veiligheidswetgeving, heeft de Wet Opsporing Delfstoffen geleid tot de invoering van een opsporingsvergunning waardoor de exploratieactiviteiten (dat wil zeggen exploratieboringen) van de oliemaatschappijen werden gereguleerd. 2.1 Concessies en vergunningen De Mijnwet 1810 ging uit van een classificatie van delfstoffen naar gelang het belang voor de soeverein. 11 De ‘mines’ vormden de belangrijkste categorie en de ontwikkeling daarvan was voorbehouden aan de Kroon die hiervoor een concessie kon verlenen. Omdat ten tijde van Napoleon koolwaterstoffen zoals aardgas en aardolie nog niet bekend waren en als zodanig niet gekwalificeerd als een ‘mines’ in de Mijnwet 1810, heeft de Nederlandse vergunningverlener (oorspronkelijk de Kroon en later de Minister van Economische Zaken) gebruik moeten maken van een truc door concessies te verlenen voor de winning van ‘bitumina zoals aardgas en/of aardolie’. De Mijnbouwwet maakt aan alle onduidelijkheid een einde door delfstoffen te definiëren als de ‘in de ondergrond aanwezige mineralen of substanties van organische oorsprong, in een aldaar langs natuurlijke weg ontstane concentratie of afzetting, in vaste, vloeibare of gasvormige toestand, met uitzondering van brongas, kalksteen, grind, zand, klei, schelpen en mengsels daarvan’. 12 De opsporing, winning en opslag van delfstoffen beneden de 100 meter van de aardoppervlakte is afhankelijk van een (exclusieve) vergunning die slechts voor bepaalde tijd kan worden verleend en op basis van voorwaarden die vooraf bekend zijn. Het oude concessiestelsel wijkt hier enigszins vanaf doordat een belangrijk deel van de voorwaarden niet vooraf bekend waren maar door partijen in de concessie zijn overeengekomen. Evenals bij een vergunning verleent de overheid bij de verlening van de concessie een persoon een exclusief recht op de winning van een bepaalde delfstof. Van groot belang is dat in Nederland tot 1988 concessies eeuwigdurend zijn verleend. Van groot belang is dat in Nederland tot 1988 concessies eeuwigdurend zijn verleend Tevens is van belang dat bij de concessieverlening de eigendom van de delfstoffen overgaat op de concessionaris. 13 Als gevolg hiervan is de concessionaris eeuwigdurend eigenaar van de onontgonnen delfstoffen in de ondergrond. De Mijnbouwwet van 2003 heeft hierin verandering gebracht door te bepalen dat de Staat eigenaar is van de ondergrondse delfstoffen en de eigendom van de delfstoffen pas overgaat op de vergunninghouder op het moment van de winning. Deze bepaling geldt echter niet voor de oude concessies. In het kader van het overgangsrecht worden concessies voortaan wel als winningsvergunningen bestempeld maar blijven de voorwaarden in stand waaronder de concessies zijn verleend. 14 Zonder deze overgangsbepaling was sprake geweest van onteigening. Auteur is de Mijnbouwwet van 2003 mede het winning van aardolie en is later uitgebreid – de Mijnwet continentaal plat van 1965 – 1. Prof. mr. dr. M.M. Roggenkamp is hoog- gevolg van de implementatie van de Kool- naar de winning van aardgas. Schoonebeek en worden verder buiten beschouwing leraar energierecht bij de RUG en directeur waterstoffenrichtlijn uit 1994 (Richtlijn vormde bovendien gedurende lange tijd het gelaten. van het Groningen Centre of Energy Law. 94/22/EG) die ten doel heeft om de toe- grootste on-shore olievoorkomen. 10. Bulletin des Lois, 1810, 285. gang tot de opsporing en de winning van 8. Aardolie werd in Nederland (met name in 11. Een dergelijke classificatie gold niet Noten aardolie en aardgas op transparante en Schoonebeek) geproduceerd maar vooral alleen in de Franse mijnwetgeving maar ook 2. Mijnbouwwet Stb. 2002, 542 en Gaswet, non-discriminatoire wijze te doen plaatsen. op grote schaal geïmporteerd. in vele andere rechtsstelsels, waaronder Stb. 2000, 305, sindsdien herhaaldelijk 4. Bulletin des Lois, 1810, 285. 9. Met uitzondering van de provincies Lim- Duitsland waar de Bundesberggesetz nog gewijzigd. 5. Besluit van Algemeen Bestuur van burg en Zeeland zijn voor vrijwel alle andere steeds een onderscheid maakt tussen 3. Terwijl de Gaswet in 2000 in werking is 1 december 1813, Stb. 3. provincies opsporings- en/of winningsver- ‘Bergeigene’ en ‘Bergfreie’ delsfstoffen getreden als gevolg van de noodzaak om 6. Zie www.nlog.nl. gunningen aangevraagd. In het geval van ofwel delfstoffen die eigendom zijn van de de Europese richtlijn inzake de interne Euro- 7. De concessie Schoonebeek is verleend in Flevoland betreft dit vooral de opsporing Staat dan wel van de grondeigenaar. pese gasmarkt uit 1998 te implementeren 1948, de concessie Tubbergen in 1953, de van ‘onconventioneel’ of wel schaliegas. Op 12. Art. 1 sub a Mijnbouwwet. (Richtlijn 98/30/EG inzake de interne gas- concessie Rijswijk in 1955 en de concessie zee vinden sinds de jaren zeventig opspo- 13. Art. 19 Mijnwet 1810. marke is naderhand vervangen door Richt- Rossum de Lutte in 1961. De concessie rings- en winningsactiviteiten plaats. Deze 14. Art. 143 Mijnbouwwet. lijn 2003/55/EG en Richtlijn 2009/73/EG), Schoonebeek betrof om te beginnen de zijn echter gebaseerd op andere wetgeving NEDERLANDS JURISTENBLAD – 03-07-2015 – AFL. 26 1709
Page 1 and 2: NEDERLANDS JURISTENBLAD GASWINNING
Page 3 and 4: Inhoud Vooraf 1246 1707 Prof. mr. P
Page 5: Vooraf 1246 Belastinghervorming en
Page 9 and 10: Inmiddels is aangetoond dat grondei
Page 11 and 12: gen voor de winning op zee (inclusi
Page 13 and 14: geregeld moet worden en de wijze wa
Page 15 and 16: men dat de (externe) veiligheid wor
Page 17 and 18: Is er sprake van een ernstige proce
Page 19 and 20: Wat betreft de andere gevaarsfactor
Page 21 and 22: Verdragsrechtelijk kan aan levering
Page 23 and 24: de Ontwerper van het Burgerlijk Wet
Page 25 and 26: tratie van. Indien tussen de exploi
Page 27 and 28: Ik laat in dit korte bestek buiten
Page 29 and 30: dan ook dat de transparantie daardo
Page 31 and 32: Gaswinning Groningen 1250 Geldt het
Page 33 and 34: Bij zaaksbeschadiging is uitgangspu
Page 35 and 36: worden beïnvloed en dat de rechter
Page 37 and 38: Gaswinning Groningen 1251 Aansprake
Page 39 and 40: gevendheid. Het stoppen van de winn
Page 41 and 42: hier dat de gedupeerden in een toes
Page 43 and 44: Gaswinning Groningen 1252 Aardbevin
Page 45 and 46: verre van volledig. Wij noemen alle
Page 47 and 48: Al met al lijkt het erop dat het Lo
Page 49 and 50: Wat betreft de Dialoogtafel valt op
Page 51 and 52: len van financiële en andere midde
Page 53 and 54: Rechtspraak ders hun diepe afkeur o
Page 55 and 56: Rechtspraak hebben verworven, de ve
Page 57 and 58:
Rechtspraak 1259 19 juni 2015, nr.
Page 59 and 60:
Rechtspraak 1262 19 juni 2015, nr.
Page 61 and 62:
Rechtspraak hof als volgt. Voor de
Page 63 and 64:
Rechtspraak Sv in de daar bedoelde
Page 65 and 66:
Rechtspraak belanghebbende de grove
Page 67 and 68:
Rechtspraak de publieke belangen va
Page 69 and 70:
Rechtspraak Centrale Raad van Beroe
Page 71 and 72:
Rechtspraak eens zijn dat daaruit o
Page 73 and 74:
Boeken 1276 Nederlanders in de heil
Page 75 and 76:
Tijdschriften en van oudere uitspra
Page 77 and 78:
Tijdschriften geven voor de relatie
Page 79 and 80:
Tijdschriften bepaalde voorwaarden
Page 81 and 82:
Tijdschriften - In 2012 organiseerd
Page 83 and 84:
Tijdschriften voorstel treedt mogel
Page 85 and 86:
Tijdschriften ders, de rol van de o
Page 87 and 88:
Wetgeving van Protocol nr. 14 was b
Page 89 and 90:
Wetgeving verboden middelen en kunn
Page 91 and 92:
Wetgeving tevens in een wijziging v
Page 93 and 94:
Wetgeving met het oog op het opneme
Page 95 and 96:
Wetgeving pees parlement en de Raad
Page 97 and 98:
Wetgeving voor de berekening van de
Page 99 and 100:
Wetgeving Belastingdienst en beslag
Page 101 and 102:
Nieuws 1313 Staat moet uitstoot bro
Page 103 and 104:
Universitair Nieuws 1317 Wilt u dat
Page 105 and 106:
Personalia 1318 Hoogleraar Met inga
Page 107:
Wetgeving toezicht financiële Mark
show all

NJB-1526

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?