O infinito e sua importância para o problema de Deus, uma ... - FaJe
O infinito e sua importância para o problema de Deus, uma ... - FaJe
O infinito e sua importância para o problema de Deus, uma ... - FaJe
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Meditações: “Pois todo tempo <strong>de</strong> minha vida po<strong>de</strong> ser dividido em <strong>uma</strong> infinida<strong>de</strong> <strong>de</strong><br />
partes, cada <strong>uma</strong> das quais não <strong>de</strong>pen<strong>de</strong> <strong>de</strong> nenhum modo das outras.” 92<br />
Em <strong>de</strong>corrência <strong>de</strong>ssa in<strong>de</strong>pendência, o fato <strong>de</strong> se existir há pouco tempo não<br />
significa que se existirá no tempo seguinte; a não ser que algo mantenha a criação<br />
conservando o ser no tempo. Há <strong>uma</strong> criação permanente em cada instante temporal que<br />
permite a continuação na existência. É como se a conservação da existência fosse <strong>uma</strong><br />
nova criação. Com efeito, a causa que conserva o ser na existência não po<strong>de</strong> ser inferior<br />
àquela que o cria. 93<br />
O fato é que, <strong>para</strong> Descartes, a diferença entre criação e conservação do ser na<br />
existência não é real, é apenas <strong>uma</strong> diferença estabelecida pelo pensamento; o que<br />
ocorre, na verda<strong>de</strong>, é <strong>uma</strong> criação contínua: “De sorte que a luz natural nos faz ver<br />
claramente que a conservação e a criação somente diferem com relação à nossa forma<br />
<strong>de</strong> pensar e não <strong>de</strong> fato”. 94<br />
A esse respeito, Descartes apresenta exemplos significativos: o arquiteto, o pai,<br />
por exemplo, são causas da casa e do filho, respectivamente. A casa e o filho não têm<br />
<strong>de</strong>pendência <strong>de</strong> <strong>sua</strong>s causas <strong>para</strong> continuar na existência, tão-somente tiveram <strong>para</strong> <strong>sua</strong><br />
produção. Mas o Sol - como causa da luz - e <strong>Deus</strong> - como causa <strong>de</strong> todas as coisas<br />
criadas- não produziram somente os seus efeitos, mas os conservam, isto é, os mantêm<br />
na duração do ser. 95<br />
Segundo Descartes, o <strong>problema</strong> <strong>para</strong> se aceitar a teoria da criação contínua foi<br />
que se levou em consi<strong>de</strong>ração apenas as causas que se chamam secundum fieri, cujos<br />
92 “Car tout le temps <strong>de</strong> ma vie peut être divisé en une infinité <strong>de</strong> parties, chacune <strong>de</strong>squelles ne dépend<br />
en aucune façon <strong>de</strong>s autres [...] ” (DESCARTES, Meditations, AT IX-1, p. 39). (Tradução livre nossa).<br />
93 Cf. GEORGES PASCAL, Descartes, 1990, p. 66.<br />
94 “En sorte que la lumière naturelle nous fait voir clairemente, que la conservation et la création ne<br />
diffèrent qu’au regard <strong>de</strong> notre façon <strong>de</strong> penser, et non point en effet.» (DESCARTES, Meditations, AT IX-<br />
1, p. 39). (Tradução livre nossa).<br />
95 Em latim, «Sic Architectus est causa domus et pater filli secundum fieri tantum, i<strong>de</strong>oque, cum opus<br />
absolutum est, potest absque istiusmodi causa remanere; sed sol est causa lucis ab ipso proce<strong>de</strong>ntis, et<br />
<strong>Deus</strong> est causa rerum creatarum, non modo secundum fieri, sed etiam secundum esse, i<strong>de</strong>oque <strong>de</strong>bet<br />
semper eo<strong>de</strong>m modo influere in effectum, ut eun<strong>de</strong>m conservet (DESCARTES, Quintae Responsiones –<br />
De iis quae in tertiam Meditationem objecta sunt - AT VII, p. 369, n. 9, linhas 14-25). [Assim, o arquiteto<br />
é a causa da casa, e o pai a causa <strong>de</strong> seu filho, quanto à produção somente; isto porque, <strong>uma</strong> vez<br />
estando a obra acabada, ela po<strong>de</strong> subsistir e permanecer sem essa causa, mas o Sol é a causa da luz que<br />
proce<strong>de</strong> <strong>de</strong>le e <strong>Deus</strong> causa das criaturas não somente secundum fieri, mas também secundum esse; por<br />
isso <strong>de</strong>ve sempre influir da mesma maneira no efeito, <strong>para</strong> conservá-lo]. (Tradução livre nossa).<br />
52