Nº 11

EEsculcar nos arquivos é a miúdo tarefa ingrata:
fondos perdidos ou que están mal clasificados,
documentos desaparecidos, censurados ou
"secuestrados", locais inhóspitos, desleixo institucional,
carencia de persoal, e, como máis
desagradable, persoas antipáticas ao seu frente.
Mais noutras ocasións -cada vez máis- quen
investiga é atendido eficaz e cordialmente nun
espacio cómodo, e con ledicia atopa aquelo
que percura. Son coñecedor de moitos arquivos
por mor de documentar os estudos históricos
dos que me teño ocupado, especialmente
botei moitas horas nos arquivos militares de
Ferrol e Coruña e nos dos concellos de Ares,
Cabanas, A Capela, Fene, Miño, Monfero,
Mugardos, Pontedeume e Vilarmaior; nestes
arquivos municipais hai material abondo, xeralmente
moi descoñecido e pouco estudiado,
que pola súa proximidade local permite coñecer
en profundidade como era/é a poboación,
a sociedade e, xa que logo, o país; asemade,
ás veces teño atopado neles documentos
e informacións que constitúen autenticos
tesouros para o investigador, alegría esta que
gratifica a tan a miúdo árida e erma labor de
moitas revisións. Nalgún caso a humidade
esborranchara os libros de actas, noutros
houbo substraccións e perdas documentais,
pero é de xustiza loubar o eficaz sistema de
ordeamento e clasificación que está a ser aplicado,
e a profesionalidade de quen atende
estes arquivos (David e Mercedes no caso de
Mugardos, superando con boa vontade problemas
de espazo e desgraciadamente con
IDEA 2005
Escola e Sociedade
Mugardos
I.- 1848-1931
Bernardo Máiz Vázquez,
historiador e profesor do IES Concepción Arenal. Ferrol.
contrato temporal), reclamando eu dende
eiquí para eles o recoñecemento e estabilidade
laboral que merecen, pois de non ser polo
seu labor, moito do traballo do historiador sería
imposible.
1.- Mugardos, na outra banda...
Estando a realizar un estudio sobre a evolución
política, sindical e social do territorio coñecido
como "a outra banda" da ría de Ferrol (aclararei
aos foráneos que esa definición corresponde
á banda Sul da ría e até Cabanas e
Pontedeume) na primeira metade do século
XX, coido de interese extraer do que levo elaborado
algúns aspectos referidos ao eido
educativo, baseándome fundamentalmente
en materiais arquivados en Mugardos e -
menos- en informacións procuradas noutros
lugares e nas memorias. Nesta ocasión, e por
non cansar, presento só a evolución escolareducativa
mugardesa anterior á Segunda
República, deixando aquel "tempo de esperanza"
democrática e de innovación pedagóxica
para unha segunda entrega. De tódolos
xeitos entre o material anexo ao escrito vai un
"cadro" coa relación de mestres das escolas
mugardesas dende 1849 até a desfeita do
1936.
Permítome desenvolver unhas reflexións de arredor
do obxecto estudiado, pois a escola está
sempre inserida nun conxunto social. Os factores
que sinalo inmediatamente, con outros
139