Nº 11

Mugardos nese intre o anovamento cuadrienal
dos compoñentes da xunta escolar, formada
por lei polo alcalde (érao dende o ano 1892
Juan Francísco Martínez Domenech, quen continuou
até o 1912 e recuncou do 1917 ao 1920),
un concelleiro (Baltasar Rodríguez Rivera), o
xuíz e o médico municipais (José Ramón
Tenreiro Díaz e Arturo Martínez Fernández respectivamente),
tres pais ou nais de escolares
(Lucas Gelpi, Constantino Montero, Catalina
López Martín), tamén un sacerdote católico
(manifestándose máis progresista quen chegou
como párroco de Franza no 1906, Ferrín, que
os de Mugardos, Montes primeiro e Carballeira
despois), en coincidencia cronolóxica á incorporación
como secretario do Concello e da
"Junta Escolar" de Gregorio Guerrero
Fernández, quen permaneceu en Mugardos
dende o ano 1899 até o 1909. Neste período é
moi perceptible, especialmente nos informes
sobre a situación escolar elevados pola xunta
escolar á inspección educativa, unha crecente
preocupación pedagóxica, que coido era
debida ao labor do tal Gregorio Guerrero,
quen indubidablemente coñecía as ideas da
Institución Libre de Enseñanza e mesmo nunha
das actas sinala que a súa redacción estaba
inspirada polas lecturas de Francisco Giner de
los Ríos. Manifestan os documentos a que
dende estas datas foi sempre teima municipal,
as melloras técnicas, centradas na demanda
de reestructuración do que hoxe denominamos
mapa escolar para acadar a creación de
máis escolas, pois "... por el escaso número de
escuelas, instaladas en locales arrendados e
inadecuados por lo que respecta a la higiene
... y por su mala distribución en el término la
mayor parte de los días apenas si cuenta el
maestro con discípulos a quienes poder enseñar."
(1900), aportando a pouco a xunta escolar
unhas estatísticas de magnifica factura que
nos permiten coñecer que a poboación total
de Mugardos no ano 1903 era de 6.745 persoas
e que a escolar (6 a 12 anos de idade) no distrito
escolar de Mugardos e Meá nese mesmo
ano estaba constituída por 489 nenos e 491
nenas, sendo a do distrito de Franza e San
Xoán 166 nenos e 169 nenas, un total de 1.315
escolares que - fora o absentismo- non tiñan
espazo nas dúas escolas que había en
Mugardos e nas outras dúas de Franza, solicitando
en consecuencia o concello a creación
canto menos dunha escola completa e outra
só de nenos (¿por que non tamén unha de
nenas?) en Mugardos, unha completa para
Franza-O Seixo, unha mixta en Meá e outra
semellante en San Xoán de Piñeiro; houbo que
agardar ben tempo para conseguilas...
IDEA 2005
Escola de Franza.
Neses informes, elevados ao inspector provincial
de instrucción primaria (neses anos Julián Rincón
Fernández), lamentaba a xunta escolar o traballo
infantil, pois " ... siendo una población casi en
absoluto constituída por pescadores y labradores
que diariamente tienen que dedicarse a las
faenas de la mar y a los trabajos agrícolas
desde la niñez para proporcionarse el sustento y
auxiliar a sus mayores para las demás atenciones
de la vida, la asistencia a los establecimientos
de enseñanza resulta siempre muy irregular"
(1902), "... a la escuela de Franza la mayoría solo
concurre una o dos veces al mes, generalmente
en días de lluvia y eso los de cerca" (1904).
Nun longo informe do ano 1903 a xunta escolar
mugardesa coidaba, asemade do anotado
máis atrás, que o profesorado non era competente,
por unha banda polas excesivas interinidades
que "impiden a los escolares y a sus profesores
llegar a conocerse", pero sinalan por
outra banda que "es sentir de esta Junta que
hay falta de energía intelectual en la generalidad
de los profesores, faltos de estipendio justo
(nese ano o salario era de 1.100 pesetas anuais,
ademais dunha peseta que debía pagar directamente
ao profesorado cada alumno considerado
"puidente" pola xunta escolar, cuestión que
creaba conflitos), de estímulo y de la fuerza de
acción" , para concluír que "... Sea por esas causas
(así lo entiende la Junta) o por otros males
que no hayan podido investigarse, se nota el triste
espectáculo de que hay niños procedentes
de esas escuelas que apenas medianamente
saben leer y escribir", de xeito que "las familias
pudientes recurren a los profesores particulares
... habiendo en esta villa al menos tres establecimientos
de esas características, y otro más sino
dos en la Parroquia de Franza", academias
sobre as que a xunta escolar municipal non tiña
competencias aínda que consideraba non reunían
condicións de salubridade, e que "... sin
menoscabo de los conocimientos científicos o
técnicos que pueda poseer alguno de esos profesores
particulares por su dignísima profesión al
141