Hakikat Komisyonları
Hakikat Komisyonları
Hakikat Komisyonları
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
isimlerini kamuoyuna açıklama yetkisi<br />
olmamasına rağmen Kral’a bildirme yetki ve<br />
sorumluluğu vardı.<br />
Hem kapsam hem yetki bakımından öncesinde<br />
kurulan Bağımsız Uzlaşma ve Tazminat<br />
Komisyonu’nun oldukça ötesinde olan<br />
Komisyon, Fas’ın bağımsızlık kazandığı tarihten<br />
1999 yılına kadar geçen sürede uygulanan<br />
tüm baskı politikalarının daha önce benzeri<br />
görülmemiş bir şekilde dökümünü ortaya<br />
koydu ve toplum-devlet ilişkileri bakımından<br />
Fas’ın tarih yazımına önemli bir katkıda<br />
bulundu.<br />
c. Komisyon’un Yapısı, İşleyişi ve Faaliyetleri<br />
Komisyon üyeleri Kral VI. Muhammed tarafından<br />
belirlendi. Kral’ın atadığı 17 kişilik komisyonda<br />
sadece bir kadın bulunmaktaydı. Eski bir<br />
siyasi tutuklu ve aktivist olan Driss Benzikri<br />
Komisyon’un başkanı oldu. Komisyon üyelerinden<br />
beşi eski tutuklu, ikisi de öncesinde sürgüne<br />
gönderilmiş kişilerdi. Komisyon hem çok uzun<br />
bir zaman dilimini hem de birbirinden farklı ihlal<br />
türlerini araştırdı. 43 yıl boyunca yaşanmış zorla<br />
kaybetme, cinsel taciz, kötü muamele, mal ve<br />
can kaybı gibi ihlalleri ele aldı.<br />
Komisyon, faaliyetleri süresince iki farklı<br />
metodolojiyi benimsedi; bunlardan birincisi<br />
kayıp yakınları ve mağdurlara ulaşılarak yapılan<br />
alan çalışmaları, ikincisi ise arşiv ve belge<br />
taramalarıydı. Tanıklıklar, kamu görevlilerinin<br />
itirafları, belgeler ve başka araçlar ile<br />
çaprazlama olarak kontrol edildi.<br />
Komisyon çoğunluğu okuma-yazma bilmeyen<br />
ve çok uzun süreden beri politik baskı altında<br />
olan toplum için uygun yöntemin Güney Afrika<br />
örneğinden hareketle halka açık sorgular/<br />
dinlemeler olduğuna karar verdi. Günlük yazılı<br />
basın sirkülasyonunun 300.000 ile 400.000<br />
arasında kaldığı ülkede, radyo ve televizyon,<br />
komisyonun amacına ulaşmasında kilit rol<br />
üstlendi. Öncellikle ülkenin her eyaletinde<br />
bir tane olmak üzere yirmi sorgu/dinleme<br />
yapılmasına karar verilmişti. Ancak bu sayının<br />
gerektirdiği kaynağın büyüklüğü nedeniyle<br />
sorgular yediye düşürüldü. 6. Muhammed’in yeni<br />
bir dönemin başladığının ilanını isterken eskinin<br />
tenkidine koyduğu sınırlar komisyonu zorladı.<br />
Dinlemeler Aralık 2004 ve Mayıs 2005 tarihleri<br />
arasında gerçekleştirildi.<br />
2005 Mayıs’ından sonra Batı Sahra’da yapılması<br />
planlanan dinlemeler ise, güvenlik gerekçesiyle<br />
önce ileri bir tarihe alındı, sonra da iptal edildi.<br />
1975 yılında Krallık tarafından ilhak edilen<br />
bölgede, Fas güçleriyle Cezayir tarafından<br />
desteklenen ve kendi kaderini tayin hakkını<br />
savunan gruplar arasında ciddi çatışmalar<br />
süregelmişti. En ağır insan hakları ihlallerinin<br />
yaşandığı bu bölgede yapılacak dinlemelerin,<br />
devlet için normalleşmenin başlangıcını<br />
simgelemesi açısından önemi büyüktü. Böylece<br />
yoğun hak ihlalleri yaşanan bölgelerde tanıklıklara<br />
başvurulmadı, yeterli araştırma yapılmadı.<br />
Komisyon bünyesinde; tazminat, soruşturma<br />
ve araştırma grubu olmak üzere üç alt komite<br />
bulunmaktaydı. Faaliyetlerin yürütülmesi için<br />
100 kişilik bir kadroyla çalışıldı. Ayrıca Rabat<br />
merkezde acil tıbbi destek için psikiyatrist, hasta<br />
bakıcı ve sosyal hizmet uzmanlarından oluşan<br />
bir kadro da Komisyon bünyesinde yer aldı.<br />
Tazminatlar alt komisyonu, ödenmesi gereken<br />
tazminatı belirleyip doğrudan Başbakan’a<br />
gönderdi ve bu tazminat ödemeleri devlet<br />
bütçesinden karşılandı.<br />
İki yıl boyunca Komisyon binlerce mağduru<br />
dinledi, ülkenin çeşitli yerlerinde saha<br />
araştırmaları yürüttü. Bazıları televizyonda da<br />
gösterilen, mağdurların yaşadıklarını anlattıkları<br />
halka açık yedi oturum düzenlendi. 139 Ayrıca<br />
acil yardıma ihtiyacı olan mağdurlara tıbbi<br />
destek de sağlandı. Kuruluşunun üçüncü ayında<br />
Komisyon’a yaklaşık 20.000 başvuru gelmişti.<br />
Görev süresinin sonunda Komisyon 40.000’e<br />
yakın başvuru almıştı.<br />
139 http://www.hrw.org/sites/default/files/reports/<br />
morocco1105wcover.pdf<br />
HAKİKAT BÖLÜM ADI KOMİSYONU DENEYİMLERİ<br />
111
Change language