Hakikat Komisyonları
Hakikat Komisyonları
Hakikat Komisyonları
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Hakikat</strong> Hakkı Nedir<br />
Ağır insan hakları ve uluslararası insancıl hukuk<br />
ihlalleri mağdurları ve aileleri etkili bir çözüm<br />
hakkına sahiptir. Bu hak, faillerin kimliği, ihlallere<br />
yol açan sebepler ve uygun ve gerekli görüldüğü<br />
takdirde zorla kaybedilenlerin akıbetini ve yerini<br />
bilmek dahil olmak üzere, mağduriyetlerine yol<br />
açan istismar vakaları hakkında hakikati bilmeyi<br />
kapsıyor.<br />
<strong>Hakikat</strong> hakkı, çok sayıda ülkenin<br />
mahkemelerinde alınan hukuki kararların yanı<br />
sıra, uluslararası yargı organları tarafından<br />
da tanınıyor. Ana bileşenleri açık bir şekilde<br />
belirlenmiş olsa da, hakikat hakkı kavramının<br />
evrimi devam ediyor ve çeşitli hukuki sistemler<br />
tarafından farklı tarif ediliyor.<br />
<strong>Hakikat</strong> Hakkının Çeşitli Boyutları<br />
<strong>Hakikat</strong> hakkı ağır insan hakları ihlalleri<br />
sözkonusu olduğunda geçerlilik kazanır; ama en<br />
açık şekliyle tanındığı alan zorla kaybetmelerdir.<br />
<strong>Hakikat</strong> hakkının belirli yönleri giderek<br />
yaygınlaşan bir şekilde uluslararası düzeyde<br />
kabul ediliyor:<br />
■ <strong>Hakikat</strong> hakkı etkili bir hukuk yoluna başvuru<br />
hakkıyla bağlantılıdır. Bu hukuki hakka, etkili bir<br />
soruşturma, olguların doğrulanması, hakikatin<br />
topluma açıklanması ve mağduriyetin telafisi<br />
hakkı dahildir.<br />
■ Mağdurların ve ailelerinin insan hakları<br />
ihlallerinin gerçekleştiği koşullar ile ilgili zaman<br />
aşımına uğratılamayacak bir hakikati bilme hakkı<br />
sözkonusudur. 1<br />
■ <strong>Hakikat</strong> hakkı, mağdurların akrabalarının<br />
ve parçası oldukları toplulukların kültürel<br />
açıdan uygun ve saygın kabul edilen biçimlerde<br />
kayıplarını anma ve yas tutma hakkını içerir.<br />
1 BM İnsan Hakları Komisyonu, Bağımsız Uzman Diane<br />
Orentlicher’in Raporu “Cezasızlıkla Mücadelede Eylem<br />
Yoluyla İnsan Haklarının Korunması ve Yaygınlaştırılması İçin<br />
Güncellenmiş İlkeler Dizisi,” 8 Şubat 2005, E/CN.4/2005/102/<br />
Ek.1, 4. İlke<br />
■ Mağdur edilen bireyler ve ailelerinin yanı sıra,<br />
topluluklar ve genel anlamıyla toplumun da<br />
insan hakları ihlalleri ile ilgili hakikati bilme hakkı<br />
vardır. 2<br />
■ Bazı hukuk sistemleri hakikat hakkını bilgi<br />
edinme hakkı ve ifade özgürlüğünün ayrılmaz bir<br />
parçası olarak değerlendirir. 3<br />
■ Faillere insanlığa karşı işlenen suçlar,<br />
soykırım ve belirli savaş suçları dahil olmak<br />
üzere uluslararası suçların kovuşturulmasını<br />
engellemek amacıyla af uygulanamaz. 4 Bu<br />
tür suçlar için af ilan edilmesini yasaklayan<br />
karar, sözkonusu olguların belgelenmesiyle<br />
ilişkili olduğu ölçüde hakikat hakkıyla<br />
ilişkilidir. 5<br />
■ Devlet, anma ve hatırlamaya olanak<br />
sağlayacak belgeli kanıtları koruma altına<br />
almakla ve ihlallerle ilgili bilgi içeren arşivlere<br />
yeterli erişimi sağlamakla yükümlüdür. 6<br />
<strong>Hakikat</strong> Hakkının Takibi<br />
<strong>Hakikat</strong> hakkının takibi hem adli süreçler,<br />
hem de yargı dışı süreçler aracılığıyla<br />
gerçekleştirilmelidir. Devlet, görevi kötüye<br />
kullanma ve hak ihlalleri konusunda, ceza<br />
davalarının açılması hemen mümkün olmasa<br />
da hakikatleri ortaya çıkarmaya çalışmak<br />
zorundadır.<br />
<strong>Hakikat</strong>in “mümkün olan en geniş kapsamıyla”<br />
bilinmesi, aşağıdakilerin ortaya çıkarılmasını<br />
içerir:<br />
2 a.g.e.<br />
3 BM İnsan Hakları Yüksek Komiseri [Temsilcisi], İnsan Hakları<br />
İle İlgili Karar 2005/66, “<strong>Hakikat</strong> hakkı,” 20 Nisan 2005, E/CN.4/<br />
RES/2005/66. Bkz. Giriş<br />
4 Uluslararası Ceza Mahkemesi, Roma Statüsü, kabul edildiği<br />
tarih 17 Temmuz 1998; 2187 U.N.T.S. 90, 37 I.L.M. 1002, yürürlüğe<br />
girdiği tarih 1 Temmuz 2002.<br />
5 BM İnsan Hakları Komisyonu, İzleme Raporu, “<strong>Hakikat</strong> hakkı<br />
üzerine inceleme,” 7 Temmuz 2007, A.HRC/5/7. 10<br />
6 BM Güncellenmiş İlkeler Dizisi, yukarıdaki not 1, 3. İlke<br />
BÖLÜM HAKİKAT ADI HAKKI<br />
19
Change language