Hakikat Komisyonları
Hakikat Komisyonları
Hakikat Komisyonları
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
de hapisteki yandaşlarının işkenceden<br />
kurtulması ve serbest bırakılması için yabancı<br />
diplomatları kaçırdı ve bazen öldürdü.<br />
Brezilya’da sivil hükümete geçiş, cunta dönemi<br />
ile hesaplaşmayı sağlayacak geniş bir toplumsal<br />
iradeden yoksun bir şekilde gerçekleştiğinden,<br />
resmi bir hakikat komisyonu kurulamadı. 1979<br />
yılında çıkarılan af kanunu gereği ilgili dosyalar<br />
24 saatliğine sanık avukatlarının erişimine<br />
açıldı. Avukatlara tanınan bu kısıtlı erişim,<br />
araştırmacılara belgelere erişim için bir imkan<br />
sağladı: Avukatlar, 24 saatliğine aldıkları<br />
belgelerin birer kopyasını çıkartarak Yüksek<br />
Askeri Mahkeme’nin elindeki bütün belgelere<br />
ulaştı.<br />
b. Gayrıresmi <strong>Hakikat</strong> Komisyonu<br />
Sao Paulo Başpiskoposu Kardinal Paulo Evaristo<br />
Arns’ın liderliği ve Dünya Kiliseler Konseyi’nin<br />
desteğiyle 1985 yılında insan hakları ihlallerini<br />
araştırmak için sivil bir komisyon kuruldu.<br />
Resmiyeti kabul edilen bir hakikat komisyonu<br />
olmaması dolayısıyla Komisyon’un önündeki<br />
en önemli engellerden birisi devlet belgelerine<br />
erişimdi. Avukatların söz konusu evraklara erişmi<br />
bu sorunu çözerek Komisyon’un 1964-1979 yılları<br />
arasında gerçekleşen olaylarla ilgili birtakım<br />
bulgulara ulaşmasını sağladı. 1964-1985 arası<br />
süren askeri cunta rejimi boyunca muhaliflere<br />
sistematik olarak işkence uygulandı. Diğer<br />
yandan, 1979 yılında çıkarılan af kanunu, her ne<br />
kadar belgelere erişimi mümkün kılmış ve siyasi<br />
mahkumların salıverilmesiyle sonuçlanmış olsa<br />
da, hak ihlalleri yapan failleri de aklamış oldu. 142<br />
Başpiskopos’un öncülük ettiği gayrıresmi<br />
Komisyon, 35 kişiden oluşmaktaydı. Komisyon<br />
çalışanlarının çoğu kimliklerinin açıklanmasını<br />
istemediler; sadece iki kişi adının açıklanmasında<br />
bir beis görmedi: Kardinal Arns ve Presbiteryan<br />
Vekil Jaime Wright. Tam manasıyla profesyonel<br />
bir yol izlemekten ziyade Komisyon yürütücüleri<br />
çalışanları seçerken güven ilişkisini esas aldılar.<br />
142 Bickford, L. “Unofficial Truth Projects”. 2007:1006.<br />
Çalışmanın arkasında kurumsal olarak Dünya<br />
Kiliseler Konseyi olduğundan dolayı Komisyon’un<br />
yapmış olduğu harcamalar da bu kurum<br />
tarafından karşılandı. Toplamda Komisyon<br />
çalışmaları için yaklaşık 350.000 dolar harcandı.<br />
Komisyon’un çabaları sonucunda toplanan<br />
6.946 sayfalık arşiv, öncelikle 12 bölüm<br />
olarak düzenlendi. İki profesyonel gazeteci<br />
tarafından eldeki veriler daha kolay okunabilir ve<br />
incelenebilir hale getirildi. Rapor çalışmalarına<br />
baskı döneminin nihayete erdiği 15 Mart 1979<br />
tarihinden sonra hız verildi.<br />
Komisyon’un makro siyasi dengeler konusunda<br />
gösterdiği hassasiyet raporun kitaplaştırılıp<br />
yaygınlaştırılma tarihini de belirledi. 1964 yılından<br />
bu yana Brezilya’nın ilk sivil devlet başkanının<br />
göreve geldiği Mart 1985 tarihi beklendi ve<br />
Brezilya: Bir Daha Asla! (Brasil: Nunca Mais) adı<br />
verilen rapor bu şekilde yaygınlaştırıldı. Raporun<br />
ABD’de yayımlanacak olan İngilizce çevirisi<br />
de hazırlanmıştı. Cenevre’de muhafaza edilen<br />
mikrofilmler de düşünüldüğünde, rapor yayımlanıp<br />
kitap olarak dağıtıldığı zaman hükümetin raporun<br />
ortaya koyduğu bulguların duyurulmasını<br />
engellemesinin hiçbir yolu yoktu.<br />
c. Gayrıresmi <strong>Hakikat</strong> Komisyonu Raporu<br />
Raporun elde ettiği bulgulara göre işkence<br />
ordunun cezalandırma sistemi içerisinde esaslı<br />
bir yer tutmaktaydı ve mağdurlardan bilgi almak<br />
için kullanılıyordu. İmzalatılan sanık ifadelerinin<br />
de işkence altında kayda geçtiği, yargı sürecine<br />
müdahil olan tüm yetkililerin bu durumdan<br />
haberdar olduğu belirlendi.<br />
Raporda yer alan yaklaşık 2.700 sayfalık tanıklık<br />
içerisinde 300 farklı işkence yöntemi tespit edildi.<br />
Aynı zamanda, nihai rapor kapsamında 17.000<br />
mağdur isimleriyle belirtildi. Dava dosyalarında<br />
adı geçen 444 işkencecinin isimleri de kamuoyuna<br />
açıklandı. Hepsi olmasa da, bu kişilerden<br />
bazılarının memuriyetleri sona erdirildi, terfi<br />
etmeleri engellendi. Rapora göre askeri baskı<br />
döneminde zorla kaybedilen insan sayısı 479<br />
olarak belirlendi.<br />
114<br />
HAKİKAT KOMİSYONLARI
Change language