Hakikat Komisyonları
Hakikat Komisyonları
Hakikat Komisyonları
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
■ Nihai raporun yeterince<br />
gündemleştirilememesi ve dağıtılmaması<br />
nedeniyle, hakikatlerin ortaya çıkması için<br />
tanıklık yapanların çoğu kendi ifadelerinin<br />
raporda nasıl yer aldığı konusunda bile fikir sahibi<br />
olamadı.<br />
■ Komisyon faaliyetlerinin<br />
toplumsallaşamamasının en önemli nedeni<br />
Komisyon’un tamamen yabancılardan oluşması<br />
ve yerli aktörlerle iletişimi dikkate almamasıydı.<br />
IV. Güney Afrika<br />
Cumhuriyeti<br />
Komisyonun Adı: <strong>Hakikat</strong> ve Uzlaşma<br />
Komisyonu (Truth and Reconciliation<br />
Commission - TRC)<br />
Faaliyet Süresi: 1995-2002 (Faaliyet süresi<br />
1998’te sona erdikten sonra uzatıldı.)<br />
Kapsamı: 1960-1994 yılları arasında siyasi<br />
motivasyonla işlenen insan hakları ihlallerinin<br />
araştırmak ve toplum nezdinde mahkum<br />
edilmesini sağlamak.<br />
a. Siyasi Arkaplan<br />
Irk ayrımcılığına dayalı Apartheid rejimi Güney<br />
Afrika’da 1948-1990 yılları arasında hüküm<br />
sürdü. Afrika’nın en gelişmiş ülkelerinden<br />
birisi olan Güney Afrika’da ırkçılık sorunu<br />
geniş oranda sınıfsal eşitsizlik ve sömürü<br />
mekanizmalarıyla iç içe geçmişti. Ulusal<br />
Parti (The National Party) sömürge yönetimi<br />
sırasında gayri resmi bir biçimde var olan<br />
ayrımcı politikalarını, bağımsızlık kazanıldıktan<br />
sonra, 1948 yılında kurumsallaştırdı ve<br />
yaygınlaştırdı. Bu politika doğrultusunda,<br />
rejime itiraz eden herkes katliama, polis<br />
baskısına, işkenceye ve ifade özgürlüğünün<br />
kısıtlanmasına maruz bırakıldı.<br />
Özellikle 1980’li yıllarda yoğunlaşan Apartheid<br />
karşıtı mücadele, hem siyahların hem de<br />
beyazların Marksist bir çerçevede bir araya<br />
geldikleri ANC (Afrika Ulusal Kongresi)<br />
tarafından yürütüldü. Ağırlıklı olarak barışçıl<br />
mücadele yöntemlerini tercih eden ANC üyeleri,<br />
rejimin baskı ve şiddete başvurduğu koşullarda<br />
politik şiddet eylemleri de gerçekleştirdi. Ağır<br />
baskılara, tutuklamalara, kitlesel katliamlara<br />
karşın ANC, Güney Afrika halkının desteğini<br />
arttırarak güçlendi, davasını uluslararası<br />
kamuoyunun desteğini de alarak sürdürdü.<br />
Ulusal Parti’nin ANC’yi yok ederek ırkçı ve<br />
sömürücü rejimi devam ettirme gayesinin artık<br />
mümkün olmayacağı berraklaştı. Sovyetler<br />
Birliği’nin çöküşüyle birlikte Ulusal Parti’nin antikomünizm<br />
söylemini kullanarak baskı ve şiddet<br />
politikalarına uluslararası kamuoyunun gözü<br />
önünde devam etmesi pek de mümkün değildi. 98<br />
ANC ve hükümetin müzakereleri 1990’da<br />
başladı ve üç sene sürdü. 1991-93 yılları<br />
arasında yapılan barış görüşmeleri, ANC<br />
ve Ulusal Parti’ye ek olarak sivil toplumun<br />
da aktif biçimde müdahil olduğu, oldukça<br />
katılımcı ve şeffaf bir şekilde ilerledi. 99 Yeni<br />
Güney Afrika’nın nasıl bir siyasi ve ekonomik<br />
rejime sahip olması gerektiği konusunda<br />
yapılan uzun tartışmalar oldukça verimli<br />
geçti ve nihayetinde hükümetlerin siyasi<br />
hareket alanını oldukça daraltan, sınırları<br />
net çizilmiş bir anayasal çerçeve ortaya<br />
çıktı. Ancak Apartheid döneminde işlenen<br />
hak ihlalleri ile nasıl hesaplaşılacağı ve af<br />
çıkarılıp çıkarılmayacağı gibi konuların nasıl<br />
çözülebileceği konusunda ciddi bir tıkanıklık<br />
yaşandı. Sonuç olarak, kurulacak bir hakikat<br />
komisyonu çerçevesinde, işlenen ihlallere<br />
dair kamuoyu önünde tanıklık yapacak<br />
olan faillere af imkanı verilmesi konusunda<br />
uzlaşıya varıldı.<br />
1994’te ilk demokratik seçimler yapıldı ve geçici<br />
bir Anayasa yürürlüğe girdi. Seçimleri ANC’nin<br />
büyük bir çoğunlukla kazanması ve yeni başkan<br />
Nelson Mandela’nın güçlü desteği üzerine<br />
98 Wilson, R. A. The Politics of Truth and Reconciliation in South<br />
Africa: Legitimizing the Post-Apartheid State. 2001:6-11.<br />
99 Wilson, R. A. 2001:8.<br />
92<br />
HAKİKAT KOMİSYONLARI
Change language