mekanlarının yaratılması gibi mağdurları tatmin edici adımların atılmasını içerir. Tüm etkinlikler insan haysiyetine yaraşır, içtenlikli ve ağırbaşlı bir şekilde gerçekleştirilmelidir. Kanada ve Avustralya’da hükümetler geçmişte yerli halklara yönelik olarak gerçekleşen hak ihlalleriyle ilgili meclis özel oturumlarında resmen özür dilediler. 70 Komisyon tarafından yasadışı gömülme alanlarında elde edilen tüm bilgi, mezar açma işleminin ve gömülü kişinin kimliğinin belirlenmesi, aile ve toplulukların gelenek ve ritüelleri doğrultusunda yas tutabilmesi için ilgili yetkililere teslim edilmelidir. Bir komisyonun ömrü kısa da olsa, gündeme getirdiği konuların ve ülke çapında paylaştığı bilginin ileride, uzun yıllar sürebilen tartışmalara, soruşturmalara, davalara, uzun ve yavaş bir iyileşme sürecine temel oluşturacağı unutulmamalıdır. EK KAYNAKLAR Freeman, Mark, Truth Commissions and Procedural Fairness [<strong>Hakikat</strong> <strong>Komisyonları</strong> ve Hukuk Önünde Eşitliğin Uygulanması]. New York: Cambridge University Press, 2006. González, Eduardo, “Where Are Truth Commissions Headed [<strong>Hakikat</strong> <strong>Komisyonları</strong> Nereye Gidiyor]” Transitional Justice: Handbook for Latin America [Geçiş Dönemi Adaleti: Latin Amerika El Kitabı] içinde. Reátegui, Félix (der.). Brasília: Brazilian Amnesty Commission, Ministry of Justice; New York: International Center for Transitional Justice [Brasília: Brezilya Af Komisyonu, Adalet Bakanlığı; New York:Uluslararası Geçiş Dönemi Adaleti Merkezi], 2011. González, Eduardo ve diğerleri, ICTJ, “Strengthening Indigenous Rights through Truth Commissions: A Practitioner’s Resource [Yerli Halkların Haklarını <strong>Hakikat</strong> <strong>Komisyonları</strong> Aracılığıyla Güçlendirmek: Bir Uygulayıcının El Kitabı],” 2012. Hayner, Priscilla B. Unspeakable Truths: Transitional Justice and the Challenge of Truth Commissions [Dile Getirelemeyen <strong>Hakikat</strong>ler: Geçiş Dönemi Adaleti ve <strong>Hakikat</strong> <strong>Komisyonları</strong>nın Önündeki Zorluklar]. 2. Baskı. New York: Routledge, 2010. ICTJ & UNICEF, Innocenti Research Center [Innocenti Araştırma Merkezi], Children and Truth Commissions [Çocuklar ve <strong>Hakikat</strong> <strong>Komisyonları</strong>], 2010. ICTJ, “Essential Best Practices for Truth Commissions [<strong>Hakikat</strong> <strong>Komisyonları</strong> İçin Temel Öneme Sahip İyi Uygulamalar],” ICTJ Africa Program Briefing Paper [ICTJ Afrika Programı Sunum Belgesi], 2009. ———. “Truth Commissions and NGOs: The Essential Relationship [<strong>Hakikat</strong> <strong>Komisyonları</strong> ve STK’lar: Temel İlişki],” 2004. ———. “Truth Commissions [<strong>Hakikat</strong> <strong>Komisyonları</strong>],” Fact Sheet Series [Bilgilendirme Dizisi], 2008. ———. “Truth Commissions II [<strong>Hakikat</strong> <strong>Komisyonları</strong> II],” Fact Sheet Series [Bilgilendirme Dizisi], 2008. ———. “Selecting Commissioners for Nepal’s Truth and Reconciliation Commission [Nepal <strong>Hakikat</strong> ve Uzlaşma Komisyonuna Üyesi Seçimi],” ICTJ Nepal Briefing Paper [ICTJ Nepal Sunum Belgesi], 2011. James-Allen, Paul ve diğerleri, ICTJ, “Beyond the Truth and Reconciliation Commission: Transitional Justice Options in Liberia [<strong>Hakikat</strong> ve Uzlaşma Komisyonunun Ötesinde: Liberya’da Geçiş Dönemi Adaleti Seçenekleri],” 2010. Nesiah, Vasuki ve diğerleri, ICTJ, “Truth Commissions and Gender: Principles, Policies, and Procedures [<strong>Hakikat</strong> <strong>Komisyonları</strong> ve Toplumsal Cinsiyet: İlkeler, Politikalar ve Prosedürler],” Gender Justice Series Working Paper [Toplumsal Cinsiyet Adaleti Dizisi, Onaylanmamış Makale], 2006. Ramírez-Barat, Clara, ICTJ, “Making an Impact: Guidelines on Designing and Implementing Outreach Programs for Transitional Justice [Etki Yaratmak: Geçiş Dönemi Adaleti Erişim Programları Tasarım ve Uygulamasında Kılavuz İlkeler],” 2011. 70 Kanada Başbakanlık Web sitesi, “Prime Minister Harper offers full apology on behalf of Canadians for the Indian Residential Schools system,” 11 Haziran 2008, www.pm.gc.ca/ eng/media.aspid=2149. Avustralya’nın Yerel Halklarından Özür, Başbakan Kevin Rudd, MP, Avustralya, 13 Şubat 2008. I. Teitel, Ruti G. “Human Rights in Transition: Transitional Justice Genealogy [Geçiş Döneminde İnsan Hakları: Geçiş Dönemi Adaletinin Soykütüğü],” Harvard Human Rights Journal 16(69) (2003): 69–94. 76 HAKİKAT KOMİSYONLARI
BÖLÜM ADI 77