Hakikat Komisyonları

Nihai raporda yapılan en önemli tavsiyelerden
biri geçmişte yaşanmış adaletsizliklerin ve
insan hakları ihlallerinin yeniden yaşanmasını
engellemek amacıyla toplumun siyasi süreçlere
müdahil olması ve yaşanan ihlallerde devletin
sorumluluğunu tespit etmek için gerekli yasal
düzenlemelerin yapılması çağrısıydı.
Raporun yayınlanmasından on yıl kadar sonra
Brezilya ordusu sistematik işkence iddialarının
doğru olduğunu kabul etti. Bu doğrultuda, 1995
yılında çıkarılan bir yasa ile cunta döneminde 136
kişinin öldürüldüğü kabul edildi ve Ölümler ve
Kayıplar Özel Komisyonu kurulmasının ardından
bir tazminat programı başlatıldı. Bu yasal
çerçeve dışında kalan mağdurlar için de 2010
yılında kurulan Af Komisyonu ile yaklaşık 12 bin
mağdur tazminat kapsamına alındı.
Ayrıca, 2010 yılı itibariyle, Brezilya ordusu
tarafından darbe yapıldığından bu yana
gerçekleştirilen yıldönümü kutlamalarına son
verildi.
d. Resmi Hakikat Komisyonu
Cunta döneminin ilk yıllarında dahil olduğu
Marksist sol örgütlerde şehir gerilla faaliyetlerine
katılan ve 1970-1972 yılları arasında tutuklu
kaldığı sürede kendisi de sistematik işkenceye
tabi tutulan Dilma Rousseff’in 2010 yılında
Cumhurbaşkanı seçilmesiyle beraber, resmi bir
hakikat komisyonunun kurulması için önemli
adımlar atıldı. İki yıllık bir çalışma süresine
sahip olan Ulusal Hakikat Komisyonu, Rousseff
tarafından Mayıs 2012’de göreve getirildi.
e. Komisyon’un Amacı, Yetki Alanı ve Görevleri
ulaşmayı amaçlıyor. Fakat 15 Mart 1979 ile 15
Mart 1985 tarihleri arasında devlet başkanı olan
João Figueiredo tarafından çıkarılan Genel Af
Kanunu, resmi olarak kurulan Ulusal Hakikat
Komisyonu’nun da önünde bir engel olarak
durmaktaydı. Af Kanunu’yla faillere getirilen
dokunulmazlık Kanun’dan yararlanan failleri
soruşturmadan muaf tutuyor ve Komisyon’un
çalışmalarına engel teşkil etmeye devam ediyor.
f. Brezilya’da Hakikatlerin Ortaya Çıkarılması
Sürecini Diğer Deneyimlerden Ayıran
Özellikler
■ Ulusal Hakikat Komisyonu, sadece Brezilya
hükümetine ait gizlilik kararı alınmış belgeleri
değil, ABD hükümeti ve CIA’den iletilen ve
üzerinden gizlilik kararı kaldırılmış belgeleri de
inceleyebilecek.
■ Mayıs 2012’de resmi bir şekilde kurulan ve
yaklaşık iki yıllık bir çalışma süresi belirleyen
Ulusal Hakikat Komisyonu, faaliyetlerine ve
çalışmalarına halen devam ediyor ve nihai raporu
henüz yayımlanmadı.
XI. Eski Yugoslavya
Bölgesi
Komisyonun Adı: Bölgesel Hakikat Komisyonu
(The Regional Commission on Truth Telling -
RECOM)
Kapsamı: Eski Yugoslavya bölgesi topraklarında
1991-2001 arasında işlenmiş olan savaş suçları
ve diğer büyük insan hakları ihlalleri hakkında
hakikatleri tespit etmek
Brasil: Nunca Mais’in aksine, Ulusal Hakikat
Komisyonu’nun amaçları ve çerçevesi net
bir şekilde çizildi. Komisyon’un temel amacı
“hakikate erişim hakkı”nı ortaya koymak
ve “ulusal uzlaşı”yı teşvik etmekti. Yedi
kişiden oluşan Komisyon, temel olarak askeri
diktatörlük döneminde kaybedilen, alıkonan,
sürgüne gönderilen kişileri tespit etmeyi ve
1964 darbesinde ABD’nin rolüne dair belgelere
a. Siyasi Arkaplan
20. yüzyılın sonu Balkanlar’da oldukça vahşi
ve kanlı savaşlara tanıklık etti. Yugoslavya
Sosyalist Federal Cumhuriyeti’nin ömür boyu
devlet başkanı olan Jozip Broz Tito’nun (1892-
1980) ölümünden 10 yıl sonra Yugoslavya, etnik
kıyım, soykırım, savaş suçları ve insanlığa karşı
işlenmiş suçların da işlendiği oldukça kanlı
BÖLÜM HAKİKAT ADI KOMİSYONU DENEYİMLERİ
115