Hakikat Komisyonları
Hakikat Komisyonları
Hakikat Komisyonları
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Pinochet ev hapsine mahkum edildi, 2006 yılının<br />
Aralık ayında hakkındaki soruşturma ve davalar<br />
sürerken hayatını kaybetti. Ek olarak, sivil<br />
siyaset 1998 yılında darbenin yapıldığı günün<br />
ulusal bayram olarak kutlanılmasına neden olan<br />
düzenlemeyi kaldırdı. 2005 yılında çıkarılan bir<br />
yasa ile Cumhurbaşkanı’na darbeye teşebbüs<br />
eden komutanları görevden alma yetkisi tanındı<br />
ve ordunun siyasete müdahil olmasına meşruiyet<br />
kazandıran idari yapılar yeniden düzenlendi.<br />
Nihai raporun açıklanmasıyla birlikte tanıklık<br />
yapan herkese Cumhurbaşkanı tarafından<br />
bir mektup ve Komisyon raporunun kopyası<br />
gönderildi. 1999 yılında Amerika Birleşik<br />
Devletleri, Şili’de yaşanmış olan insan hakları<br />
ihlalleri ve politik şiddet eylemlerine ilişkin kendi<br />
elinde bulunan istihbarat belgelerini yayımladı. 87<br />
e. Şili’de <strong>Hakikat</strong>lerin Ortaya Çıkarılması<br />
Sürecini Diğer Deneyimlerden Ayıran<br />
Özellikler<br />
■ Rapor, Şili toplumunda cunta döneminde<br />
yaşanan şiddetin boyutlarını açığa çıkardı. Bunun<br />
sonucunda da toplumda kurbanların aileleri ile<br />
dayanışma duygusu güçlendi.<br />
■ Rapor, mağdurların ve ailelerinin<br />
kimler olduğunu belirleyerek hem<br />
resmi düzeyde hem toplumsal düzeyde<br />
tanınma sağladı. Bu da toplumun<br />
belli kesimlerinde mağdur yakınlarına<br />
karşı oluşan direnişin kırılmasını<br />
mümkün kıldı. Bu sayede mağdur<br />
yakınları faillerin yargılanması ve<br />
cezalandırılması için politikacılar<br />
ve adli makamlar üzerinde baskı<br />
oluşturabildi. Ancak Komisyon’un<br />
nihai raporunun açıklanmasından<br />
kısa bir süre sonra hakikatlerin<br />
açığa çıkarılması sürecinin adilane<br />
yürümediğine inanan silahlı sol gruplar<br />
sağ siyasetçilere yönelik saldırılar<br />
gerçekleştirdi. Sağ kanat lideri Jamie<br />
Guzman’ın 1991’de öldürülmesi<br />
hakikatler sürecinin uzlaşma yaratma<br />
potansiyelini kısmen de olsa etkiledi.<br />
Şili Ulusal <strong>Hakikat</strong> ve Uzlaşma Komisyonu<br />
kapsamında ele alınan ihlaller, sadece ölüm<br />
ve kayıp vakaları ile alakalı hakikatleri ortaya<br />
çıkardığından, cunta yönetimi döneminde işlenen<br />
bir dizi ihlal kapsam dışında kaldı. Tam olarak<br />
tesis edilmemiş adalet hissi, diğer hak ihlalleri<br />
yüzünden mağdur olmuş kişi ve kurumların<br />
yeni bir komisyon çalışması yapılması talebini<br />
beraberinde getirdi. Bu doğrultuda, Valech<br />
Komisyonu olarak bilinen Siyasi Tutuklamalar ve<br />
İşkence Ulusal Komisyonu kuruldu. Komisyon’un<br />
görevi 11 Eylül 1973 ile 10 Mart 1990 arasında<br />
gerçekleşen sivillere yönelik hak ihlalleri ve/veya<br />
işkence uygulamalarını araştırmak, mağdurları<br />
belirlemek, tazmin için önerilerde bulunmak<br />
ve sonuç raporu hazırlamak olarak belirlendi.<br />
Bu Komisyon iki rapor yayımladı ve ilk rapor<br />
35.868 kişiden toplanan tanıklıklar arasından<br />
ilgili bulunan 27.255 tanıklığa dayanarak<br />
hazırlandı. Ek raporda ise, 1.204 ek vaka yer<br />
aldı. 88 Cumhurbaşkanı mağdurlardan devlet<br />
adına özür dilemiş olsa da, tespit edilen örnekler<br />
yargıya intikal ettirilmedi. Toplanan tanıklıkların<br />
önümüzdeki 50 yıl boyunca gizli statüde<br />
tutulmasına karar verildi. Şili hükümeti 2005<br />
yılında kayıt altına alınan 28.459 mağdur/mağdur<br />
yakınına ömürleri boyunca aylık 200 $ yardım<br />
yapmaya, ücretsiz eğitim, barınma ve sağlık<br />
hizmeti sunmaya karar verdi. 89<br />
■ Suçlular açısından cezasızlık zırhının kırılması<br />
hemen olmadı, ama 1999 yılında 5 üst düzey<br />
yetkilinin 75 kişinin zorla kaybedilmesi ve<br />
muhtemelen öldürülmesiyle ilgili yargılanmaları<br />
süreci başlatıldı. Ertesi yıl sıra Pinochet’ye<br />
geldi ve önce ölüm karavanlarıyla ilgili olarak,<br />
sonra da üç ayrı suçtan dava süreci başladı. Şili<br />
mahkemeleri 1978 yılında çıkartılan af yasasının<br />
sağladığı cezasızlık zırhını, zorla kaybetme<br />
88 Bkz. http://www.usip.org/publications/commission-ofinquiry-chile-03<br />
87 Bkz. http://www2.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB8/<br />
nsaebb8i.htm<br />
89 Bkz. http://www.usip.org/publications/commission-ofinquiry-chile-03<br />
HAKİKAT BÖLÜM ADI KOMİSYONU DENEYİMLERİ<br />
87
Change language