Hakikat Komisyonları
Hakikat Komisyonları
Hakikat Komisyonları
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
■ Birçok anayasada yürütme kararları, örneğin<br />
devlet başkanı tarafından çıkarılan kararnameler<br />
resmi mevzuat kadar güçlü değildir.<br />
Kararnameler genellikle sınırlı bir kapsama<br />
sahip kısa belgeler olup komisyona meclis<br />
soruşturmalarının sahip oldukları soruşturma<br />
yetkisini veremez. Geçiş döneminin koşullarına<br />
bağlı olarak, yürütme yasamadan daha düşük<br />
bir siyasi desteğe sahip olabilir. Bazı ülkelerde<br />
yürütme kararnameleri meclis kararnameleri<br />
kadar güçlü ve meşru ve yasama süreçlerinden<br />
daha hızlı ve daha kısa yoldan sonuç alıcı olabilir.<br />
Yürütme kararlarıyla yaratılan başarılı hakikat<br />
komisyonu örnekleri arasında çoğu Latin Amerika<br />
komisyonları, Fas ve (BM yönetimi altındaki)<br />
Timor-Leste sayılabilir.<br />
■ <strong>Hakikat</strong> komisyonunun yasama organı<br />
tarafından kurulması daha geniş siyasi destek ve<br />
kurumsal güce sahip olduğu anlamına gelebiliyor.<br />
Ancak yasama süreci de yavaş ilerleyebiliyor<br />
ve genellikle komisyonun yetki bütünlüğünü<br />
etkileyebilecek, sonucu önceden kestirilemeyen<br />
tartışmalara yol açabiliyor. Güney Afrika<br />
Cumhuriyeti’ninki de dahil olmak üzere birçok<br />
Afrika komisyonu meclis kararıyla kurulmuştur.<br />
Yargı süreciyle kurulan tek hakikat komisyonu<br />
Kanada’nınkidir. 23 Yerli çocukların zorla<br />
asimilasyonu sorununu çözmek için kurulan<br />
komisyon, Kanada sivil toplumu, kiliseler ve<br />
hükümet arasında yargının aracılık ettiği bir<br />
müzakere sonucunda şekillendi ve hayatta<br />
kalanlara maddi tazminat ve anma etkinlikleri<br />
hakkının tanınması da dahil olmak üzere<br />
kapsamlı bir anlaşma ile sonuçlandı.<br />
Bir ülkenin hakikat komisyonu kurma yöntemi<br />
büyük oranda siyasi ve kurumsal ortam ve geçiş<br />
döneminin özellikleri tarafından belirleniyor.<br />
Güçlü bir komisyon kurulmasını sağlayacak en iyi<br />
yaklaşımı belirlemede bilgi ve deneyime dayalı<br />
bir kararı ancak yerel aktörler alabilir. Burada<br />
23 Kanada <strong>Hakikat</strong> ve Uzlaşma Komisyonu 2009 yılında, Kanada<br />
hükümeti, beş Hıristiyan kilisesi ve İlk Uluslar Birliği’nin vardığı<br />
adli uzlaşma sonucunda kuruldu. Yerli Yatılı Okulları Sulh Anlaşması,<br />
N Planı, 7 Ocak 1998, www.trc.ca/websites/trcinstitution/<br />
index.phpp=7<br />
en önemli konu, komisyonun bağımsızlığını,<br />
güvenilirliğini ve etkinliğini sağlamaktır.<br />
Devlet Aygıtının Dışında Kurulan <strong>Hakikat</strong><br />
<strong>Komisyonları</strong><br />
Etkili bir soruşturma yürütme konusunda yeterli<br />
siyasi irade veya devlet olanakları bulunmadığı<br />
hallerde, sivil toplum, yerel idareler ve diğer<br />
kurumlar girişimde bulunarak yenilikçi, hakikat<br />
komisyonu benzeri soruşturma yapıları<br />
yaratabilmiştir. Resmi olmayan, yerel veya vaka<br />
bazlı komisyonların bilgi sağlama yükümlülüğünü<br />
getirme yetkisi olmayabilir, devlet destekli<br />
etkinlikler kadar geniş kaynaklara sahip olma<br />
olasılıkları düşük olabilir. Ancak, mağdurları<br />
ve hayatta kalanları harekete geçirerek, ihlal<br />
vakalarını belgeleyerek ve değere sahip bulguları<br />
yayımlayarak genellikle halkın desteğini kazanmayı<br />
başarır ve resmi süreçlerin başlaması için katalizör<br />
rolü oynarlar. Bu da resmi soruşturmaların ve diğer<br />
önlemlerin daha etkili işlemesini sağlar.<br />
Bu tür hakikat komisyonlarına örnek olarak<br />
Guatemala’da Katolik Kilisesi’nin yürüttüğü<br />
Tarihsel Hafızanın Geri Kazanımı Projesi (REMHI)<br />
verilebilir. REMHI, 1998 yılında “Guatemala,<br />
Nunca más” başlıklı, Guatemala’nın resmi hakikat<br />
komisyonunun çalışmalarına öncülük eden<br />
kapsamlı bir rapor yayımladı. 24 Kolombiya’da<br />
ise Yüce Divan 1985 yılında gerçekleşen ve<br />
kaçırılan yargıçların öldürülmesiyle sonuçlanan<br />
şiddet olayına yönelik vaka bazında bir hakikat<br />
komisyonu kurdu. 25 Brezilya’da Ulusal <strong>Hakikat</strong><br />
Komisyonu’nun tartışılması ve kuruluşu sırasında<br />
birçok eyalet, üniversite ve toplumsal örgüt farklı<br />
yetki ve soruşturma amaçlarına sahip kendi yerel<br />
ve bölgesel komitelerini oluşturdular. Bunun<br />
yanı sıra, federasyonun çeşitli eyaletlerinde<br />
sivil toplum, Ulusal <strong>Hakikat</strong> Komisyonu’na<br />
destek olmak amacıyla yerel Hafıza ve <strong>Hakikat</strong><br />
Komiteleri oluşturdu.<br />
24 Tarihsel Hafızanın Geri Kazanımı Projesi Sonuç Raporu (REM-<br />
HI Raporu), “Guatemeala: Nunca Mas,” (“Guatemala: Bir Daha<br />
Asla”), Guatemala 1998, 4 kitaplık dizi.<br />
25 2005 yılında Kolombiya Yüce Divan’ı tarafından kurulan Adalet<br />
Sarayı Saldırısı <strong>Hakikat</strong> Komisyonu (Comisión de la verdad<br />
sobre los hechos del Palacio de Justicia “Que Cese el Fuego”).<br />
HAKİKAT BÖLÜM ADI KOMSİYONU NEDİR<br />
25
Change language