Nr 2/2011 - Regionalny Ośrodek Informacji Patentowej BG AGH

W 100-lecie II nagrody Nobla Marii Skłodowskiej-Curieudzielaną powstaniu, powziął starania u władzrosyjskich o utworzenie Muzeum Przemysłui Rolnictwa. Wbrew nazwie nie chodziło o typowąplacówkę muzealną, ale o instytucjęzdolną podjąć się roli społecznego mecenatunad nauką polską. Po 2 latach starań Muzeumpodjęło działalność w lokalu przy pl. Krasińskich3. Wraz z powstałą w 1881 roku Kasąim. Mianowskiego (b. rektora Szkoły Głównej)obie te instytucje aż do wybuchu I wojnyświatowej dźwigały główny ciężar organizacyjnegoi materialnego wspierania rozwoju naukipolskiej w zaborze rosyjskim. Był to wyjątkowyw całej Europie przykład mecenatu społecznegozastępującego rolę czynnika państwowego.W skład społecznego komitetu Muzeum weszliprzedstawiciele zamożnych warstw społeczeństwa:właściciele ziemscy, przemysłowcyi fi nansiści, obywatele nie tylko różnych stanówale i narodowości i wyznań – wymowny znaktolerancji i solidarności obywatelskiej tamtychczasów.Liczba ofi arodawców rosła w miarę jak przełamywanopiętrzone przez władze rosyjskie statutowebariery – z 89 w 1899 do 372 w 1900i ponad 500 w 1904 roku. W sumie liczbaczłonków w latach 1875-1906 wyniosła ponad730 osób, w tym połowa z nich to przedstawicieleinteligencji.Czołowy publicysta epoki popowstaniowejAleksander Świętochowski tak pisał na tentemat: „Ofi arność gdzie indziej pomocnicza,u nas pełni rolę główną. Człowiek posiadanie tylko owoce swojej pracy, ale i część majątkunarodowego. Tej, więc części nie powinientrwonić, ale obracać na użytek publiczny”.Dzięki temu zaangażowaniu polskie życie społecznewzbogaciło się o nowe doświadczenie.Polska inteligencja pod wpływem haseł pozytywistycznychwzięła na siebie rolę przewodnikanarodu poddając surowej krytyce zacofanieoświatowe, gnuśność narodową i kastowośćówczesnego społeczeństwa. Wtedy też rodziłsię etos i wielki autorytet polskiej szkoły i polskiegonauczyciela, który przejął rolę głównegożołnierza polskości.Praktyczne znaczenie Muzeum dla warszawskiegośrodowiska naukowego polegałona możliwości tworzenia przy nim pracownibadawczych, które posiadały dużą autonomięi korzystały z organizacyjnego i materialnegozaplecza Muzeum. Do 1907 roku powstałynastępujące pracownie: Pracownia Chemiczna,Stacja Oceny Nasion, Stacja Meteorologiczna,Pracownia Fizyczna, Pracownia Geologiczna,Pracownia Gleboznawcza, Stacja OcenyMaszyn i Pracownia Antropologiczna. Byłyjedynymi na ziemiach polskich zaboru rosyjskiegoa pierwszymi w skali całego krajuplacówkami typu badawczego. W pracowniachwykonano wiele pionierskich badań. W PracowniChemicznej wykonano np. badaniawód mineralnych Solca i Nałęczowa, w StacjiMeteorologicznej mieszczącej się w ogrodziepo raz pierwszy przeprowadzono systematyczneobserwacje pogody i promieniowaniasłonecznego, tworząc wraz 62 punktami obserwacjizalążek sieci stacji meteorologicznychz myślą o przyszłym niepodległym państwie.W Pracowni Fizycznej wykonano pionierskiebadania magnetyzmu ziemi i wykonano mapępromieniowania magnetycznego ziem polskich.W Pracowni Geologicznej wykonano badaniaGór Świętokrzyskich, Lubelszczyzny i innychregionów zaboru rosyjskiego które posłużyłydo opracowania do dziś użytecznej mapygeologicznej ziem polskich. To tylko niektóreprzykłady prowadzonych badań. Pracowniewykonywały usługi dla przemysłu, rzemiosła,młodzieży szkół średnich, czy UniwersytetuLatającego. Z działalnością badawczą Muzeumzwiązało się ok. 60-70 uczonych, którzyz własnych środków pozyskiwali książki prasęnaukową, dając początek pierwszej w Warszawiebibliotece służącej polskiemu środowiskunaukowemu. Zaczęła ona funkcjonowaćjuż 1876 roku. Składała się z dzieł mającychzwiązek z rolnictwem, przemysłem, rzemiosłaminaukami ekonomicznymi. Liczyła w 1927 rokublisko 7 tys. woluminów o profi lu przyrodniczorolniczym.Z podręcznej biblioteki korzystalistudenci i osoby prowadzące prace naukowe.Tu zaczynała Maria SkłodowskaJedną z nich była Maria Skłodowska, któraw latach 1889-1891 roku w oczekiwaniuna rozpoczęcie studiów w Paryżu korzystałaz pracowni badawczych MuzeumPrzemysłu i Rolnictwa. O tym fakcie przypominatablica pamiątkowa umieszczonaw 1935 roku na gmachu Muzeum.Były to Pracownia Fizyczna kierowana przezJózefa Boguskiego, mieszcząca sięw 3 pokojach na parterze ofi cyny oraz PracowniaChemiczna zajmująca pomieszczeniana I piętrze. W salach Muzeum Przemysłui Rolnictwa odbywały się także wykładyUniwersytetu Latającego, w których MariaSkłodowska brała udział i które tak bardzowpłynęły na jej ideową postawę. „Pozostałymi z owych czasów – napisała po latach-jasnewspomnienia ze wspólnej pracy umysłoweji społecznej z kolegami. Środki działania byłyoczywiście znikome, podobnie i wyniki. Dotądjednak sadzę, że idee, które przyświecały namwtedy, wskazują na jedyną drogę istotnegopostępu społecznego. Niepodobna zbudowaćlepszego świata bez poprawy losu pojedyn-Nr 2/2011 KWARTALNIK URZĘDU PATENTOWEGO RP • 15