Nr 2/2011 - Regionalny Ośrodek Informacji Patentowej BG AGH

CO TO JEST PLAGIAT?Plagiat to termin używany w literaturze prawniczeji orzecznictwie sądowym na określenieprzypadku przywłaszczenia autorstwa cudzegoutworu, czyli wykorzystania (np. skopiowania,rozpowszechniania) cudzego utworucałego lub fragmentu i zaprezentowania jakowłasny. Przywłaszczenie autorstwa uważanejest za najcięższe naruszenie autorskich prawosobistych twórcy.Jak już sygnalizowałam, historia zjawiskaplagiatu jest stosunkowo długa. Termin „plagiarius”został użyty po raz pierwszy w czasachrzymskich, a więc gdy nie istniało jeszczew ogóle prawo autorskie. W przekazach wskazujesię, że już I w. p.n.e. rzymski poeta Martialisnazwał tak swojego rywala Fidentiusa,który recytował jego wiersze jako własne.Zjawisko kradzieży intelektualnej,bo niekiedy zamiennietakiego używa się terminu,występowało w różnychsferach działalnościi przetrwało do naszychczasów.Co więcejwydaje się,że obecnietj. od przełomuXX i XXIw. znacznienasiliło się.Jakie są tegoprzyczyny?Do wzrostu tego zjawiska przyczynił sięniewątpliwie postęp techniczny, w tym – łatwośćkopiowania cyfrowych wersji utworów,co zwiększa pokusę ich nielegalnego wykorzystania.Stwarzający ułudę nieograniczonejwolności Internet także sprzyja niekiedypopełnianiu plagiatu np. poprzez „przeklejanie”cudzych tekstów umieszczonych w Interneciedo własnych prac, nierzadko tworzonychw pośpiechu. Czasem używa się obrazowegoporównania, iż kiedyś plagiator działał z nożyczkami(wycinał fragmenty cudzych tekstówa potem przepisywał do swoich opracowań).Obecnie zostały one zastąpione pracą z myszkąkomputerową, wobec której „bezbronne”są wszystkie kategorie utworów, np. drobnekilkuwersowe, jak i opasłe kilkudziesięciostronicowerozprawy. Dodatkowo wskazuje się,że okoliczności natury społecznej – kulturatzw. „instant”, kultura „remixu”, życie w pośpiechu,dążenie do osiągnięcia jak najszybciejkolejnych szczebli kariery, zdobycia kolejnychstopni, tytułów, powoduje że częściej, bardziejlub mniej świadomie podejmowane jest ryzykonielegalnego wykorzystywania cudzych utworów.Co prawda w walce z plagiatami próbuje sięwykorzystywać nową technologię, ale nie zawszejest to łatwe. Na przykład zostały napisanespecjalne programy komputerowe, którepozwalają dokonywać analizy porównawczejdwóch utworów (np. tekstów), oznaczać identycznefragmen-ty i wyliczać ich procentowe wartości. Dodatkowoprogramy te współdziałają z bazamidanych, zawierającymi utwory, dzięki czemumożliwe jest weryfi kowanie procesu samodzielnościtworzenia utworu, wykrywanienaruszeń prawa autorskiego na szerszą skalę,aniżeli tylko poprzez porównywanie z jednymutworem. Co jest ciekawe, programy tesą stosowane nie tylko przez szkoły wyższe(w procesie kontroli weryfi kacji autorstwa pracdyplomowych studentów, samodzielności pracprzygotowanych przez studentów), ale takżecoraz częściej przez przedsiębiorców, pracodawców(np. chcących uniknąć ryzyka posługiwaniasię plagiatowanym utworem stworzonymprzez pracownika). Innym jeszcze działaniempodejmowanym w celu zmniejszenia występowaniaplagiatu jest podnoszenie świadomościw zakresie ochrony praw własności intelektualnej,informowanie o zasadach korzystaniaz cudzych opracowań, materiałów, granicachdozwolonego cytatu, konieczności szanowaniacudzej pracy, cudzego autorstwa.Innym jeszcze działaniem podejmowanymw celu zmniejszenia występowania plagiatujest podnoszenie świadomości w zakresieochrony praw własności intelektualnej, informowanieo zasadach korzystania z cudzychopracowań, materiałów, granicach dozwolonegocytatu, konieczności poszanowania cudzejpracy, cudzego autorstwa. Dzięki inicjatywiePrezesa UP RP dr A. Adamczak oraz RadyGłównej Szkolnictwa Wyższego, MinisterstwoNauki i Szkolnictwa Wyższego wprowadziłodo obligatoryjnych standardówkształcenia przedmiot „Ochronawłasności intelektualnej”.Obecnie UniwersytetJagiellońskiwe współpracyz Politechniką Świętokrzyską realizujeprogram, którego celem jest opracowaniemateriałów edukacyjnych do nauczaniatego przedmiotu, sprofi lowanych dla poszczególnychkierunków studiów.PRZESŁANKI POPEŁNIENIA PLAGIATUNA GRUNCIE PRAWA AUTORSKIEGOO plagiacie na gruncie prawa autorskiegomożemy mówić wtedy, gdy dochodzi do :– przejęcia całego utworu (lub jego elementówtwórczych) np. poprzez skopiowanie– przywłaszczenia sobie autorstwa cudzegoprzejętego utworu tj. oznaczenia go jakowłasnego tak, żeby odbiorcy nie byli w stanie„zidentyfi kować” prawdziwego (rzeczywistego)autora.52 • KWARTALNIK URZĘDU PATENTOWEGO RP Nr 2/2011