Nr 2/2011 - Regionalny Ośrodek Informacji Patentowej BG AGH

Dziedzictwo i nowoczesność. Ochrona wiedzy tradycyjnejnapój o działaniu wzmacniającym, któryskładał się z rumu, 40 ziół i korzeni. Napójten szybko stał się popularny w innych klasztorachbenedyktyńskich, które opracowaływłasne przepisy na benedyktynkę.Podsumowując, nie można wykluczyćuznania niektórych tradycyjnych metod wytwarzaniaproduktu tradycyjnego za wiedzętradycyjną, aczkolwiek będzie to możliweraczej w nielicznych przypadkach. Trudnoza wiedzę tradycyjną uznać metodę wytwarzania,której twórca jest znany z imienia,nazwiska i daty zastosowania metody. Równieżprzeniesienie praw do takiej metodyz jednego znanego jej twórcy na inną lubinne osoby następnie ją stosujące przemawiaza uznaniem jej za osiągnięcie „indywidualne”,a nie „tradycyjne”. W przypadkuwiedzy tradycyjnej, „tradycyjnie” za twórcęuważa się pewną zbiorowość, a nie jej znanychczłonków.Ustawao rejestracji i ochronie nazwi oznaczeń produktów rolnych i środkówspożywczych oraz o produktach tradycyjnychnie chroni metody produkcji. Nie stanowipodstawy do ochrony tego rodzaju wiedzy.Jej art. 48 stanowi, że nazwa produktu tradycyjnegoumieszczona na liście produktówtradycyjnych nie podlega ochronie wynikającejz niniejszej ustawy, a użycie nazwy produktutradycyjnego odnoszącej się do obszaru geograficznego nie stanowi uznania pochodzeniatego produktu z obszaru, do którego nawiązujeta nazwa. Metody produkcji produktówtradycyjnych nie są chronione przez tą ustawęnawet pośrednio, tj. poprzez ochronę oznaczeniasamego produktu. Ustawa p.w.p.również nie zapewnia ochrony tym metodomprodukcji. Wprawdzie metody produkcji są jednąz dopuszczalnych form wynalazków, jednakżez uwagi na to, iż są one ogólnie znanei dostępne, nie spełniają przesłanki nowościwymaganej od wynalazków (art. 24 p.w.p.).Nie mogą być zatem opatentowane. Ustawata może być jednak wykorzystana jako środekzapobiegający monopolizowaniu wiedzy tradycyjnej.(…)Podstawowym źródłem prawa w zakresiegwarantowanych tradycyjnych specjalnościjest Rozporządzenie Rady (WE) nr 509/2006z dnia 20 marca 2006 r. w sprawie produktówrolnych i środków spożywczych będącychgwarantowanymitradycyjnymi specjalnościami. Zgodniez art. 1 tego rozporządzenia gwarantowanątradycyjną specjalnością mogą być: produktyrolne przeznaczone do spożycia przez ludzi,wymienione w załączniku I do Traktatu orazśrodki spożywcze wymienione w załącznikuI do rozporządzenia.(…) Przeciwko możliwości uznania metodprodukcji lub przetwarzania produktów –tradycyjnych gwarantowanych specjalnościza wiedzę tradycyjną przemawia (opróczargumentów przywołanych w odniesieniudo metod wytwarzania produktu tradycyjnego)przede wszystkim okoliczność, że produktyte mogą być wytwarzane na tereniecałej Polski, jeżeli tylko spełniają warunkispecyfi kacji. W związku z tym nie są onezwiązane z określoną wspólnotą lokalną.Wiedza na temat ich produkcji ma charakterrozproszony i nie zawsze może być przypisanawspólnocie lokalnej.WnioskiTak więc w polskim ustawodawstwie brakujelegalnej defi nicji wiedzy tradycyjnej. Równieżpolska doktryna nie poświęca temu zagadnieniuwiele uwagi. O ile nie budzi wątpliwościistnienie i potrzeba ochrony folkloru w Polsce,który przez niektórych autorów i w niektórychporządkach prawnych zaliczany jest do wiedzytradycyjnej rozumianej szeroko, o tyle występowaniew Polsce wiedzy tradycyjnej pojmowanejw sensie ścisłym, rozumianej w tensposób, że wiedza ta mogłaby być zaliczonado własności przemysłowej, jest dyskusyjne,głównie z powodu trudności w znalezieniuw Polsce wspólnoty autochtonicznej lub takiejwspólnoty lokalnej, która wiedzie tradycyjnytryb życia. Nie wyklucza to jednak potrzebyprowadzenia badań na temat występowaniaw Polsce wiedzy tradycyjnej również w tymw zakresie, który nie obejmuje folkloru.Zuwagi na wątpliwości co do występowaniaw Polsce wiedzy tradycyjnej w sensieścisłym, wprowadzenie w chwili obecnejnowych krajowych instrumentów prawnychzapewniających ochronę polskiej wiedzy tradycyjnej,nie wydaje siępilne. Natomiast wskazanebyłoby wzmocnienie na poziomiekrajowym ochrony praw zagranicznychwspólnot autochtonicznych lub lokalnychw odniesieniu do ich wiedzy tradycyjnej, abymóc skutecznie zapobiegać bezprawnemuwykorzystywaniu lub zawłaszczaniu tej wiedzy,a w szczególności aktom biopiractwa,które – jak wykazuje praktyka – od czasudo czasu już zdarzają się na Zachodzie.Użyteczne w tym celu mogłyby być też np. rejestrywiedzy tradycyjnej lub odpowiednioopracowane bazy danych na temat wiedzytradycyjnej, gdyż dzięki nim łatwiej możnabyłoby identyfi kować przypadki naruszeńi przeciwdziałać próbom ich dokonywania.Jednakże wprowadzając ochronę takich dóbrintelektualnych należy mieć na względzie,że jej rezultatem może być ograniczeniepolskich przedsiębiorców, w tym wytwórców,w korzystaniu z takiej wiedzy. Zważać zatemtrzeba, aby polscy przedsiębiorcy nie znaleźlisię w gorszej sytuacji niż ich niektórzy konkurencizagraniczni.Zainteresowanie ostatnio ochroną wiedzytradycyjnej w Polsce z pewnościąjest wynikiem światowej tendencji do wzmożeniaprac nad ochroną wiedzy tradycyjnej(zatem można przyjąć, że w pewnym sensiew Polsce zaczyna się moda na wiedzę tradycyjnąw ujęciu ścisłym). Zarazem jednakzainteresowanie to jest wywołane realnąpotrzebą ochrony nie tyle interesów krajowychspołeczności (wspólnot lokalnych),co interesów wspólnot autochtonicznychinnych państw, w których wiedza tradycyjnawystępuje. Wzmocnienie tej ochrony byłobyszczególną formą poparcia zwłaszcza tychspołeczności, które pozostają na niższymszczeblu rozwoju ekonomicznego. Podsumowującmożna powiedzieć, że koniecznośćochrony wiedzy tradycyjnej w ujęciu ścisłymma w Polsce znaczenie głównie z punktuwidzenia zobowiązań międzynarodowych.(Całość opracowania z przypisamidr Iwony B. Miki ukaże sięw zeszytach serii UP RP„Ochrona własności przemysłowej”)Nr 2/2011 KWARTALNIK URZĘDU PATENTOWEGO RP • 95