Nr 2/2011 - Regionalny Ośrodek Informacji Patentowej BG AGH

Dziedzictwo i nowoczesność. Ochrona wiedzy tradycyjnejOchrona wiedzy tradycyjnej w systemie międzynarodowymCZY NOWE PRAWO DLA OCHRONYWIEDZY TRADYCYJNEJWend Wendland, Dyrektor Departamentu ds. Wiedzy Tradycyjnej,Światowa Organizacja Własności Intelektualnej, GenewaMożemy chyba wszyscy zgodzić się z przekonaniem,że wiedza tradycyjna będąc obszaremdość skomplikowanym, jest bardzo ważnaz punktu widzenia ochrony bioróżnorodności.Indyjski ekspert powiedział jakiś czas temu, iżochrona bioróżnorodności bez ochrony związanychz nią systemów wiedzy jest jak zakładaniei prowadzenie biblioteki bez katalogu.Zapewne wszyscy zgodzimy się też z opiniami,że systemy wiedzy tradycyjnej są zagrożone,gdyż z wielu różnych powodów następujeproces ich erozji, zaniku. W wyniku tego procesuludy autochtoniczne, różne wspólnotylokalne, a także państwa i narody, wzywajądo lepszego uznawania, ochrony i pielęgnowaniawiedzy tradycyjnej. Jest to ze wszech miarsłuszne ze względu na wypromowane wartościkulturowe, obyczajowe, społeczne, także –trwającą użyteczność wiedzy tradycyjnej, jakrównież na zasadę wzajemności pomiędzywiedzą „starą” i wiedzą współczesną, nauką.To dlatego należy z tego powodu odpowiedniowynagradzać animatorów systemów wiedzylokalnej, gdyż oni zachowują tę wiedzę, jak teżchronić wiedzę tradycyjną przed nieautoryzowanymużytkowaniem przez strony trzecie.Pytania, które implikuje problem ochronywiedzy tradycyjnej, są – moim zdaniem– następujące:w jaki sposób wiedza tradycyjnawiąże się z własnością intelektualną; czy własnośćintelektualna rzeczywiście oferuje namodpowiednie mechanizmy bądź bodźce, którepozwolą zabezpieczyć interesy uprawnionychdo wiedzy tradycyjnej. Jeśli tak, to co o tymmówią konwencjonalne systemy własnościintelektualnej, jaka jest praktyka i jakie jestprawo w tej dziedzinie. Jeśli zaś wiemy, że istniejącesystemy nie są pod tym względemperfekcyjne, nie chronią doskonale wiedzytradycyjnej, pytanie brzmi: w jaki sposób moglibyśmypoprawić bądź prawo, bądź praktykę,tak by rzeczywiście lepiej tę wiedzę chronićw ramach własności intelektualnej.Przedstawię w skrócieaktualny stan spraw i podejście do wielukwestii związanych z ochroną wiedzytradycyjnej w WIPO oraz w specjalniepowołanym Komitecie MiędzyrządowymWIPO.Mamy świadomość, iż ochrona własnościintelektualnej nie jest odpowiedzią oczywistąw przypadku ochrony wiedzy tradycyjnej:wprowadzenie praw wyłącznych opartych o rynekw obszarze folkloru i wiedzy tradycyjnejnie jest pozbawione kontrowersji. Już wdrożeniepraw własności intelektualnej w obszar wiedzytradycyjnej, kultur tradycyjnych i wspólnot,które mają różne własne systemy (np. systemyreligijne), może naruszyć pewne stare obyczajei zwyczaje, w tym w dzieleniu się tą wiedzą,co wymaga ostrożnego postępowania. Uważamyjednak, iż są pewne wartości, które reprezentujesobą system własności intelektualnej,które można dostosować i zastosować w stosunkudo wiedzy tradycyjnej. I byłoby to dośćkorzystne działanie.Najpierw określmy czym jest ochronawłasności intelektualnej? Jest onapojęciem dość ogólnym i wieloznacznym,Wend Wendland, WIPOStoisko z produktami benedyktyńskimiOd lewej: Daphne Zografos, John Alty,Alicja Adamczak, Wend WendlandNr 2/2011 KWARTALNIK URZĘDU PATENTOWEGO RP • 31