Nr 2/2011 - Regionalny Ośrodek Informacji Patentowej BG AGH

Joanna Cicha-Kuczyńska, MKiDNDziedzictwo i nowoczesność. Ochrona wiedzy tradycyjnejbo przecież może dotyczyć na przykład działańzwiązanych z gospodarowaniem, zarządzaniem– w tym przypadku mówimy o podejściu gospodarza.Uosobieniem takiego podejścia jestKonwencja UNESCO w sprawie ochrony niematerialnegodziedzictwa kulturowego z 2003 r.Ochrona może też oznaczać ochronę prawosób indywidualnych, praw człowieka, prawado samookreślenia, tożsamości, kultury itd.Ale jest też inne podejście związanez systemami własności intelektualnej,w którym podkreśla się kwestie „własności”,gdy ktoś jest posiadaczem praw, jest uprawnionydo praw wyłącznych. Systemy IP chroniątwórców oraz innowatorów przed nieautoryzowanymwykorzystaniem ich dzieł przez stronytrzecie stosując ochronę prawną.System własności intelektualnej jest oczywiściesystemem różnorodnym. Można przyjąć,że prawa wyłączne, które są oferowane przezsystemy patentowe czy szerzej praw przemysłowych,są najlepiej znane. Ale przecieżsą inne prawa – nie podlegające ochronie,np. prawo do kompensacji w przypadku, gdydzieło jest użytkowane. Również w tym przypadkunie jest to system kontroli absolutnej,gdyż prawa własności intelektualnej są nacechowanepewnymi wyłączeniami, a domenapubliczna stanowi część krytyczną układuwłasności intelektualnej i większość tych prawwygasa po jakimś czasie, niemniej istnieją. Należyteż mieć na względzie, że świat własnościintelektualnej podlega nieustannym zmianom.Gdy zastanawiamy się nad tym, by rozszerzyćdziałalność tych praw na nowe obszarytj. właśnie wiedzę tradycyjną, są tacy, którzyuważają, że takie działanie – odwrotnie – doprowadzido pogorszenia sytuacji w zakresieochrony wiedzy tradycyjnej i tak naprawdęnie pozwoli na poszerzenie tej wiedzy. To jestpunkt widzenia wyrażany przez ruch dostępudo wiedzy. Należy też zwrócić uwagę na artykuł7 umowy TRIPS, który ustanawia pewnecele dotyczące systemów ochrony własnościintelektualnej oraz promocji innowacji, transferutechnologii w kontekście dobrobytu społecznegoi gospodarczego.To wszystko są bardzo ważne części tychogólnych ram, które powinny być uwzględnianewtedy, gdy zamierzamy opracować i stosowaćnajlepszy możliwy model ochrony wiedzytradycyjnej.Jak wygląda praktyka,jak obecne prawa własności intelektualnejodnoszą się do wiedzy tradycyjnej?Należy zauważyć, że prawo patentowe właściwie„milczy” w tej sprawie. Wiedza tradycyjnaz punktu widzenia konwencjonalnych systemówwłasności intelektualnej postrzeganajest jako domena publiczna. Innowacje oparteo wiedzę tradycyjną mogą być jednak chronionejako wynalazki, czyli patenty. Wiedzętradycyjną można też chronić jako tajemnicęhandlową, a także w oparciu o prawa związaneze zwalczaniem nieuczciwej konkurencji bądźnp. przywłaszczania czy podrabiania wyrobów.W niektórych krajach powstały co prawdaustawy dotyczące folkloru, generalnie jednak– nie ma wielu rozwiązań prawnych, którePrezes A. Adamczak w kuluarach konferencjiz ludową ozdobąOchrona wiedzy tradycyjnej może oznaczać dwa różne podejścia.Po pierwsze, może to oznaczać przyznawanie praw pozytywnych, np. prawautorskich bądź patentowych, by osoba uprawniona mogła np. wydawać licencjęna używanie wiedzy tradycyjnej bądź chronić ją przed użytkowaniem przezosoby nieautoryzowane.Po drugie, wiedzę tradycyjną możemy chronić w sposób defensywny.Co to oznacza? Dobrym przykładem jest np. indyjska wiedza tradycyjna, którazostała już zawarta w indyjskiej bibliotece cyfrowej. W latach dziewięćdziesiątychrząd Indii spostrzegł, że wiele patentów było przyznawane dotychczasw zakresie dotyczącym tradycyjnej indyjskiej wiedzy medycznej i poświęciłsporo czasu, by doprowadzić do wycofania i unieważnienia tychże patentówprzed Europejskim Urzędem Patentowym. Cała wiedza tradycyjna zostałazdigitalizowana, wprowadzona do biblioteki i w ten sposób przekształciła sięwe wcześniejszy stan wiedzy.32 • KWARTALNIK URZĘDU PATENTOWEGO RP Nr 2/2011