Tabela 10. Zakres zmian natlenienia powierzchniowej warstwy wody [mg O 2/dm 3 , % O 2] w zbiornikach<strong>wodnych</strong> w nieckach osiadania w latach hydrologicznych 2003—2005Table 10. Range of changes in oxygenation of surface water layer [mg O 2/dm 3 , % O 2] in reservoirslocated in subsidence depressions in hydrological years 2003—2005Numerzbiornikamg O 2/dm 3 % O 2zakres średnia mediana zakres średnia mediana1 0,95—17,54 9,91 9,73 6,40—216,00 94,78 85,502 2,51—11,90 6,27 5,97 23,90—96,60 58,63 62,303 4,14—26,80 10,80 10,21 29,10—264,00 103,30 82,804 0,34—20,80 10,89 11,09 2,40—231,00 105,25 103,755 1,26—23,80 11,09 11,20 8,60—183,00 100,70 110,206 5,82—18,33 11,24 10,74 40,30—165,60 102,24 101,207 4,71—16,21 9,92 9,56 35,00—143,00 90,58 95,258 1,65—20,00 10,14 9,69 10,70—142,90 91,85 91,559 3,10—14,83 9,05 9,67 20,80—120,00 81,83 84,9010 1,35—17,18 9,19 8,75 9,20—137,60 83,91 89,85nasycenia lub poniżej 2—3 mg O 2 /dm 3 powoduje śnięcie ryb oraz zaburzeniarozwoju pozostałych organizmów tlenowych. Tego typu sytuacje nie dotyczyłyjedynie trzech opisywanych <strong>zbiorników</strong> (nr 3, 6 i 7), natomiast w pozostałychsiedmiu obserwowano wyraźny spadek natlenienia wody (tabela 10). Najniższeilości tlenu występowały przeważnie pod koniec okresu zlodzenia <strong>zbiorników</strong>.Warunki określane jako deficytowe nie utrzymywały się jednak zbyt długo, naogół ograniczały się do miesiąca. Wyraźne braki tlenu w wodach <strong>zbiorników</strong>zaobserwowano jedynie w styczniu 2003 r. oraz w marcu 2005 r. Natomiastzimą 2004 r. wody odznaczały się dosyć dobrym natlenieniem, co związanebyło z bardzo krótkim okresem zlodzenia, dzięki czemu zapasy tlenu nie zostaływyczerpane.W okresie katotermii na zbiornikach, które pokryte były odpowiednio grubąwarstwą lodu, wykonano pomiary rozkładu zawartości tlenu w profilach pionowych(rys. 38—40). We wszystkich siedmiu przebadanych zbiornikach stwierdzonowyraźny spadek natlenienia wody wraz z głębokością. Szczególnie niekorzystnewarunki tlenowe występowały w zbiorniku nr 5, gdzie już tuż pod powierzchniąlodu nasycenie tlenem wynosiło poniżej 10%. Ponadto rozkład tlenu w tym zbiornikumiał charakter homooksygeniczny, tak niskie wartości bowiem utrzymywałysię w całym profilu pionowym aż do jego dna (rys. 38). Nieco lepsze natlenienie,ale także na granicy deficytu, w czasie zlodzenia występowało w zbiornikach nr 4i nr 8, gdzie zaraz pod lodem wartości te kształtowały się w granicach 30% (rys. 39,40). Jednak już na głębokości 1 m natlenienie zmniejszyło się o połowę i wynosiło8 Przemiany…113
od 10% do 15%, a przy dnie występował prawie całkowity zanik tlenu, gdyż nasyceniewynosiło jedynie około 5%.Rys. 38. Pionowy rozkład natlenienia (% O 2) wody <strong>zbiorników</strong> na pograniczu Bytomia i Chorzowaw okresie katotermii (22.02.2003 r.)Fig. 38. Vertical range of oxygenation (% O 2) in water of reservoirs at the borderland of Bytom andChorzów in the period of katothermy (22.02.2003 year)Pozostałe cztery zbiorniki cechowało o wiele korzystniejsze natlenienieprzypowierzchniowej warstwy wody, a w przypadku akwenu nr 6 pomierzonowartość niemal 100% (rys. 39). Jednak także w tych zbiornikach wrazz głębokością następował spadek natlenienia wody, a obserwowany gradientbył bardzo duży, gdyż przy dnie ilości tlenu były znikome i kształtowałysię w granicach 5%. Tak niskie ilości tlenu, szczególnie w przydennejwarstwie wody, wynikają zapewne z jego zużywania w biochemicznych procesachrozkładu materii organicznej wyprodukowanej w czasie okresu wegetacyjnego.Ponadto zaleganie pokrywy lodowej w istotny sposób ograniczadostęp światła dla rozwijających się w zbiornikach organizmów roślinnych,szczególnie okrzemek (Mikulski, 1974). Należy również zwrócić uwagęna fakt, że już od połowy głębokości niemal we wszystkich zbiornikach pojawiająsię deficyty tlenowe. Uwzględniając ich niewielką głębokość (około 2 m),należy stwierdzić, że tego typu sytuacje są groźne szczególnie dla organizmówtlenowych. Przy długo utrzymującej się pokrywie lodowej może dochodzićdo zupełnego wyczerpania tlenu i pojawiania się tzw. przyduchy, objawiającejsię śnięciem ryb oraz śmiercią innych oksybiontów (Jaguś, Rzętała, 2000).114
- Page 2 and 3:
Przemianygeosystemów zbiorników w
- Page 4 and 5:
Robert MachowskiPrzemianygeosystem
- Page 6 and 7:
Spis treści1. Wstęp1.1. Zarys pro
- Page 10:
Zbiorniki wodne zajmujące niecki p
- Page 14:
osiadania stają się one impulsem
- Page 17 and 18:
ołów. Pomiar przeprowadzono w Pra
- Page 20 and 21:
0,1 km0,1 km0,1 kmRys. 2. Lokalizac
- Page 22 and 23:
(Karaś-Brzozowska, 1960). Blok zap
- Page 25 and 26:
kalizowanych począwszy od warstw b
- Page 27 and 28:
Wyżyny Katowickiej występują for
- Page 30 and 31:
zachodu na południowy wschód (Rz
- Page 32 and 33:
--Rys. 7. Sieć hydrograficzna obsz
- Page 34 and 35:
Na omawianym obszarze występuje og
- Page 36 and 37:
nieodpowiednie parametry jakościow
- Page 38 and 39:
2.8. Zagospodarowanie terenuAktualn
- Page 40 and 41:
3Charakterystyka zbiorników wodnyc
- Page 42 and 43:
Proces osiadania inicjuje jedynie p
- Page 44 and 45:
Rys. 11. Zasięg osiadań górniczy
- Page 46 and 47:
2 4Rys. 13. Utwory powierzchniowe n
- Page 48 and 49:
drugiej wojny światowej Niemcy pro
- Page 50 and 51:
a w latach 60. XX w. sięgnięto po
- Page 52 and 53:
0,1 km0,1 km0,1 km0,1 kmRys. 18. Zm
- Page 54 and 55:
niej części rozpoczęto składowa
- Page 56 and 57:
0,1 km0,1 km0,1 km0,1 kmRys. 20. Zm
- Page 58 and 59:
0,1 kmRys. 21. Zasięgi zbiorników
- Page 60 and 61:
zajmując powierzchnię 5,75 ha. Ar
- Page 62 and 63:
Dość istotne zmiany, od stanu z 1
- Page 64 and 65: ,w czasie niemal 50 lat ich wygląd
- Page 66 and 67: zbiorników nr 1 i 4 pomierzono tak
- Page 68 and 69: izobat, głębokość oraz powierzc
- Page 70 and 71: ABFot. 5. Stan drogi przed moderniz
- Page 72 and 73: 4Procesy brzegowe i osady dennezbio
- Page 74 and 75: Fot. 6. Roślinność szuwarowa na
- Page 76 and 77: ABFot. 8. Mikroklify wykształcone
- Page 78 and 79: nowanych wód w podłoże. Można t
- Page 80 and 81: Fot. 11. Rozległa strefa akumulacj
- Page 82 and 83: nastąpiła wyraźna redukcja zapyl
- Page 84 and 85: (Rzętała, 2003). Sporadycznie i t
- Page 86 and 87: nych ilościach. Nikiel we wszystki
- Page 88 and 89: Ponadnormatywnym zanieczyszczeniem
- Page 90 and 91: 5Zmienność wybranychwłaściwośc
- Page 92 and 93: wyraźne przyśpieszenie tempa eutr
- Page 94 and 95: [%] przypadkówRys 29. Kierunkowa (
- Page 96 and 97: w wodach zbiornika należy wiązać
- Page 98 and 99: w tym zbiorniku mają antropogenicz
- Page 100 and 101: nieco od ogólnie przyjętego schem
- Page 102 and 103: zbiorniku zaś taki pomiar wykonano
- Page 104 and 105: do nadmiernego przeżyźnienia wód
- Page 106 and 107: na zachodzące procesy biologiczne
- Page 108 and 109: Zmiany temperatury wody zbiorników
- Page 110 and 111: czaj są nieco niższe niż w pozos
- Page 112 and 113: Rys. 37. Pionowy rozkład temperatu
- Page 116 and 117: Rys. 39. Pionowy rozkład natlenien
- Page 118 and 119: 1987). Zazwyczaj jednak podwyższon
- Page 120 and 121: nicznych ostatniego z wymienionych
- Page 122 and 123: wiadały poziomowi ze zbiornika nr
- Page 124 and 125: sionym terenie i pozbawiony jest do
- Page 126 and 127: i nikiel). We wstępnych założeni
- Page 128 and 129: wowany zanik zbiornika jest pochodn
- Page 130 and 131: wano jednak dopiero od kwietnia 200
- Page 132 and 133: Tabela 14. Ekstremalne oraz średni
- Page 134 and 135: jeszcze większa zbieżność, bo a
- Page 136 and 137: w maju. Jedynie w wodach zbiornika
- Page 138 and 139: 6Zbiorniki w nieckach osiadaniajako
- Page 140 and 141: Fot. 17. Wpływ osiadań na podtapi
- Page 142 and 143: na jednym liściu manny mielec moż
- Page 144 and 145: nej faunie (Betleja, Cempulik, 1992
- Page 146 and 147: 7PodsumowanieGrupa zbiorników wodn
- Page 148 and 149: się również do wielu innych sztu
- Page 150 and 151: LiteraturaAbsalon D., Jankowski A.T
- Page 152 and 153: Choiński A., 1995: Zarys limnologi
- Page 154 and 155: Duś E., 2008b: Rolnictwo i leśnic
- Page 156 and 157: Jankowski A.T., 1987: Wpływ urbani
- Page 158 and 159: ne górnośląsko-ostrawskiego regi
- Page 160 and 161: Krawczyk W.E., 1992: Metody terenow
- Page 162 and 163: Machowski R., Ruman M., 2007: Wpły
- Page 164 and 165:
Milecka K., 2007: Możliwości ocen
- Page 166 and 167:
Sympozjum Polsko-Czeskiego. Sosnowi
- Page 168 and 169:
graficzne”. Nr 151. Wrocław—Wa
- Page 170 and 171:
Sokołowski J., 1990: Geologia regi
- Page 172 and 173:
Wolak W., Leboda R., Hudicki Z., 19
- Page 174 and 175:
Robert MachowskiTransformations of
- Page 176 and 177:
On the one hand, subsiding processe
- Page 178 and 179:
ным чем абразионны
- Page 181:
Autor fotografii na okładce: Mariu