3 Charakterystyka zbiorników wodnych - Śląska Biblioteka Cyfrowa

2.8. Zagospodarowanie terenuAktualny obraz zagospodarowania Wyżyny Katowickiej wynika z wielowiekoweji wielokierunkowej działalności człowieka, dlatego też na opisywanymobszarze dominują tereny przekształcone antropogenicznie. Struktura użytkowaniaterenu w największym stopniu została ukształtowana przez przemysł,który rozwijał się dzięki bogatym złożom węgla kamiennego (Tkocz, 2008a).Górnictwo objęło również eksploatację innych użytecznych kopalin, wśródktórych największe rozmiary osiągnęło wydobycie piasków na cele podsadzkowe.Pozyskiwanie węgla kamiennego przyczyniło się do rozwoju hutnictwa, metalurgiioraz innych gałęzi przemysłu ciężkiego (Jaguś, Rzętała, 2008). Od początkuregularnej eksploatacji, który datuje się na połowę XVIII w., wydobycie węglastale rosło, osiągając maksimum na poziomie 201 mln t w 1979 r. Na skutek urynkowieniapolskiej gospodarki po 1989 r. nastąpiło ograniczenie popytu na węgiel,co początkowo objawiało się stopniowym, a później gwałtownym spadkiem produkcji.Konieczne okazały się działania mające na celu przystosowanie górnictwawęgla kamiennego do gospodarki rynkowej, co wiązało się z zamykaniemnierentownych zakładów. Jak podaje M. Tkocz (2007), w okresie od 1989 r. do2006 r. zlikwidowano 38 kopalń, które zlokalizowane były zwłaszcza w północneji wschodniej części Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Obecnie na opisywanymobszarze wgłębne wydobycie węgla kamiennego prowadzone jest w 23kopalniach, których pola górnicze w całości lub tylko we fragmencie znajdująsię w granicach Wyżyny Katowickiej. Z rozwojem przemysłu oraz górnictwemwiążą się także tereny zdegradowane, reprezentowane przez różnego rodzajuhałdy, zwałowiska oraz składowiska skały płonnej, które zazwyczaj występująw najbliższym sąsiedztwie miejsca wydobycia (Pełka-Gościniak, Waga,2003). Największe powierzchnie nieużytków występują zwłaszcza w centralnejczęści Wyżyny Katowickiej, która jednocześnie odznacza się najstarszymi tradycjamigórniczymi. W 2006 r. na opisywanym obszarze zgromadzono niecoponad 191 mln t odpadów pochodzenia przemysłowego i górniczego (Machowski,Ruman, 2008).W strukturze zagospodarowania obszaru dominują tereny zwartej zabudowyoraz tereny przemysłowe, zlokalizowane w rdzeniowej strefie konurbacji katowickiejobejmującej 16 miast (Krzysztofik, 2008). Na obszarze tym współczynnikintensywności zabudowy przekracza 50%, a maksymalne wartości przekraczające75% występują wokół Świętochłowic, w centralnej części Wyżyny Katowickiej(Runge, Zadrożny, 1989). Odzwierciedleniem koncentracji zabudowy jest bardzowysoki stopień skupienia ludności, który w Świętochłowicach wynosił 4,1 tys.mieszkańców na kilometr kwadratowy, a w Chorzowie gęstość zaludnienia kształtowałasię na poziomie 3,4 tys. mieszkańców na kilometr kwadratowy. Najmniejosób zamieszkuje peryferyjne tereny Wyżyny Katowickiej, zwłaszcza w północnej37